Çocukla Kişisel İlişki Kurulması

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması

Bu makalemizde çocukla kişisel ilişki kurulması konusundan bahsedeceğiz. Boşanmaya veya ayrılığa karar verildiğinde yaşı küçük olan yani henüz ergin olmayan velayet altındaki çocukların velayeti eşlerden birine verilir. Velayet kendisine verilmeyen diğer eşin çocuğun belli zaman aralıklarında görmesine tanınan imkana kişisel ilişki denir. Kişisel ilişki hem çocuk için hem de velayeti kendisine verilmeyen eş için hatta velayeti kendisine verilen eş için dahi büyük öneme sahiptir. Zire kişisel ilişki çocukların fiziksel ve ruhsal gelişimi açısından oldukça önemlidir. Örneğin çocuğun anne ve babadan uzak kalması durumunda çocuğun psikolojisi olumsuz etkilenecektir. Bu açıdan kişisel ilişki tüm aile bireyleri açısından büyük bir öneme sahiptir. Velayet Davası Ve Velayetin Değiştirilmesi adlı makalemizi okumak için linke tıklayabilirsiniz.

Kanun koyucu kişisel ilişkiyi iki kategoride düzenlemiştir.

• Çocuğun anne ve babayla kişisel ilişkisi
• Çocuğun üçüncü kişiyle kişisel ilişkisi

Çocukla Anne ve Baba Arasında Kişisel İlişki Kurulması

Türk Medeni Kanunu’nun 182/1. maddesi, velayet kendisine verilmemiş olan eş ile çocuk arasında kişisel ilişkinin düzenlenmesini öngörür. Bu düzenlemeye göre, mahkeme boşanma veya ayrılık kararını verirken kişisel ilişkiyi de belirlemelidir. Mahkeme, olanak bulunduğunda ana ve babayı dinledikten sonra bu ilişkiyi düzenler. Çocuk vesayet altında ise, vasi ve vesayet makamının da görüşleri alınır. Mahkeme tarafından verilen kişisel ilişki kararı kesin hüküm niteliğinde değildir. Koşullar değiştikçe bu karar, talep üzerine her zaman yeniden düzenlenebilir. Ayrıca, kişisel ilişki belirlenirken sosyal inceleme raporu gerekliyse mahkeme bu raporu almalıdır.

Çocuğun Üstün Yararı Ön Planda Tutulmalıdır

TMK madde 182/2 hükmü uyarınca kişisel ilişki düzenlenirken çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararları esas tutulacaktır. Çocukla ilişki kurulmasında asıl olan çocuğun üstün yararıdır. Çocuğun üstün yararı belirlenirken onun bedensel, zihinsel, ruhsal ahlaki ve toplumsal gelişiminin sağlanması amacı gözetilmelidir. Çocuğun üstün yararı, ana ve babanın isteklerinden önce gelir.

Her çocuğun ve her anne ve babanın durumu aynı olamayacağından, kişisel ilişki her somut olayın bünyesine uygun olacak şekilde düzenlenmelidir. Yargıtay kararlarında alkol bağımlısı olan baba ile kurulacak kişisel ilişkinin yatılı olmaması gerektiği belirtilmiştir. Yine Yargıtay kararlarına göre henüz anne sütüne muhtaç çocuğun uzun süre ile babanın yanında kalacak şekilde kişisel ilişki kurulması doğru değildir.

İdrak Yaşındaki Çocukların Görüşü Alınmalıdır

Dava konusu çocuk idrak çağında ise Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 12. maddesi ve Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi’nin 3. ve 6. maddeleri devreye girer. Bu düzenlemeler, çocuğun idrak gücüne sahip olduğunun kabul edildiği durumlarda devreye girer. Böyle hallerde, çocuğa adli merciler önünde kendisini ilgilendiren davalarda görüşünü ifade etme hakkı tanınmalıdır. Bu hak, çocuğun düşüncelerini özgürce belirtmesini sağlar. Çocuğun yüksek çıkarına ters düşmediği sürece ifade ettiği görüş dikkate alınmalıdır. Çocuğun görüşlerine gereken önemin verilmesi, iç hukuk tarafından da öngörülmüştür. Bu sebeple, yargı sürecinde çocuğun yüksek yararı esas alınır.

TMK madde 182/1 hükmü gereğince kişisel ilişki düzenlenmesine ilişkin hükümler emredici niteliktedir. Boşanmaya karar verildiğinde kişisel ilişkinin düzenlenmesi zorunludur. Anne ve babanın çocukla kişisel ilişki hakkı devredilemez ve vazgeçilemez haklardandır.

Kişisel İlişkinin Sınırları

Velayeti Annede Olan Çocuğun Babaya Gitmek İstememesi

Baba ve annenin boşandığı ve birden fazla çocuk olup da velayetlerinin farklı ebeveyne verildiği durumda, çocukla velayet kendisine verilmeyen eş arasındaki kişisel ilişki düzenlemesinde ilişki dönemlerinde kardeşlerin bir arada olacağı şekilde kişisel ilişki düzenlemesi yapılmalıdır.

Kişisel İlişki Süreç İçerisinde Değişebilir

Çocukla kurulan kişisel ilişki çocuğun gelişimi ve üstün yararı dikkate alınarak ilerleyen dönemlerde yeniden düzenlenebilir. Yeniden düzenlenmesi için hakimden karar almak gerekir. Örneğin çocuğun okul ortamında olan değişiklik nedeniyle yatılı kişisel ilişki yatılı olmayan hale çevrilebilir.

Anlaşmalı Boşanma Davasında Kişisel İlişki

Anlaşmalı boşanma davalarında protokoldeki kişisel ilişki düzenlemesinin hakim tarafından uygun bulunup onaylanması gerekir. Hakim anlaşmalı boşanma protokolünde eşlerin mutabık kaldığı kişisel ilişki düzenlemesini uygun bulmazsa davayı hemen çekişmeli boşanma davasına çeviremez. 

Böyle bir durumda yapılması gereken işlemler şunlardır:

• Hakim kişisel ilişki konusunda taraflara bir öneride bulunacaktır
• Öneri kabul edildiği takdirde hakim buna göre bir karar tesis edecektir
• Hakimce yapılan önerinin kabul edilmediği ve taraflarca anlaşmaya varılarak mahkemenin de uygun bulacağı yeni bir düzenleme de yapılmadığı takdirde dava TMK’nın 166/1 maddesi gereğince çekişmeli boşanma davası olarak sürdürülecek ve sonuca göre karar verilecektir.

Çocukla Üçüncü Kişiler Arasında Kişisel İlişki Kurulması

TMK madde 325’de çocuk ile üçüncü kişiler arasında kişisel ilişkinin kurulmasına dair hükümler yer almaktadır. Bu maddeye göre, olağanüstü hallerin mevcut olması halinde çocuğun menfaatine uygun düştüğü ölçüde çocukla kişisel ilişki kurulması mümkündür. Bu hüküm çerçevesinde, bu hak diğer kişilere, özellikle de hısımlarına tanınabilir. Ayrıca, anne ve baba için öngörülen sınırlamalar, üçüncü kişiler için de kıyas yoluyla uygulanacaktır. Bu düzenlemedeki amacı, çocuk ile anne ve babası dışında kalan kişiler, özellikle de akrabalar arasında bir bağ kurulmasını sağlamaktır.

Öte yandan, çocukla üçüncü kişiler arasında bir kişisel ilişki kurulabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekir. Bu tür bir ilişki için üçüncü kişilerin mahkemeye talepte bulunmaları zorunludur. Örneğin, uzun süre çocuğun bakımını üstlenmiş olan bir dadı ya da üvey anne veya baba, çocukla kişisel ilişki kurulmasını talep edebilir. Ancak, üçüncü kişilerle çocuk arasında ilişki kurulması her zaman mümkün olmamakla birlikte, yalnızca olağanüstü hallerde geçerlilik kazanmaktadır. Bu nedenle, üçüncü bir kişi ile çocuk arasında ilişki kurulmasını haklı kılacak bir gerekçenin bulunması şarttır. Örnek vermek gerekirse, çocuğun anne ve babası vefat etmişse, bu durumda ölen anne veya babanın ebeveynleri için olağanüstü bir hal kabul edilmektedir. Böyle bir durumda, dede ve nine ile çocuk arasında kişisel ilişki kurulması talep edilebilir.

Aynı zamanda, çocuğun menfaatine uygun olmadığı takdirde üçüncü kişilerle kişisel ilişki kurulamaz. Bu ilkeye dayanarak, üçüncü kişilerle kişisel ilişkinin kurulması çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığına zarar vermemelidir. Mesela, evlilik devam ederken dede ile çocuğun arasında kurulacak ilişki çocuğu yormaktan öteye gitmezse bu tür bir talep reddedilmelidir. Üstelik, üçüncü kişilerle kişisel ilişki süresinin anne ve babaya tanınan genişlikte olması da beklenemez. Bu nedenle, çocuğun üstün menfaati her zaman ön planda tutulmalıdır.

Çocuk İle Kişisel İlişki Kurulması Hakkından Feragat Edilebilir Mi?

Ebeveynlerin çocuk ile kişisel ilişki kurması hakkı velayet hakkından bağımsız bir haktır. Çocuk ile kişisel ilişki kurma hakkı şahsa sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu nedenle şahsa sıkı sıkıya bağlı kişisel hak olan çocukla kişisel ilişki kurma hakkından feragat edilmesi ve başkasına devredilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla taraflarca Çocuk ile kişisel ilişki kurma hakkından feragat edildiğine ilişkin anlaşma ile mahkeme huzurunda bu yönde  açıklanan beyan geçersizdir.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Kişisel ilişki kurulmasında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemesi olmayan yerlerde bu davalara asliye hukuk mahkemesinde aile mahkemesi sıfatıyla bakılır.

Çocukla kişisel ilişki kurulması davasında genel yetki kuralları geçerlidir. TMK madde 326/1 ve 326/2 hükmüne göre kişisel ilişki kurulmasıyla ilgili bütün düzenlemelerde çocuğun oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir. Boşanmaya ve evlilik birliğinin korunmasına ilişkin yetki kuralları saklıdır.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Davasında Yargılama Usulü Nedir?

Bağımsız şekilde açılan çocukla kişisel ilişki kurulması davasında basit yargılama usulü uygulanacaktır. Boşanma davasında görülen kişisel ilişki istemi yazılı yargılama usulü uygulanarak görülen boşanma davasında karara bağlanır.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Davasında Harç ve Vekalet Ücreti

Bağımsız şekilde açılan çocukla üçüncü kişiler arasında kişisel ilişki kurulması davası maktu harca ve maktu vekalet ücretine tabidir.

Boşanma davasında boşanmanın ferisi olarak görülen kişisel ilişki isteminde ise ayrı bir vekalet ücretine hükmedilmez.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Makalemizde, “çocukla kişisel ilişki kurulması nedir” ve “çocukla kişisel ilişki kurulması dava yolu ile mi olur” sorularına açıklık getirdik. Bu sorulara yanıt verirken konuyu mümkün olduğunca anlaşılır hale getirmeye çalıştık. Ardından, çocukla kişisel ilişki kurulması davasında görevli ve yetkili mahkemenin neresi olacağını detaylarıyla açıkladık. Böylece okuyucularımıza kapsamlı bir bakış sunmayı amaçladık.

Makalemizde değindiğimiz konular, kanuni düzenlemelere ve uygulamada karşılaşılan örneklere dayanmaktadır. Ancak şunu belirtmekte fayda var ki her somut olayın kendine özgü özellikleri bulunur. Bu nedenle her olayın farklı bir yaklaşımla ele alınması gereklidir. Çocukla kişisel ilişki kurulması oldukça teknik bilgi gerektiren bir meseledir ve uzmanlık gerektirir. Bu sürecin etkili ve doğru bir şekilde yönetilmesi, istenen sonuca ulaşmak açısından önem taşır.

Bu noktada, sürecin uzman bir aile hukuku avukatı eşliğinde yürütülmesi gereklidir. Aksi takdirde, ihmaller ve hatalar tarafların geri dönüşü zor kayıplar yaşamasına neden olabilir. Mecidiyeköy’de faaliyet gösteren Çelik & Baştürk Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak, müvekkillerimizi boşanma davası davalarında özenle temsil etmekteyiz.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Yargıtay Kararları

Velayeti davacı anneye verilen müşterek çocuk 22.04.2005 doğumlu Mehmet ile davalı baba arasında ayrı yerlerde yaşamaları haline göre kurulan kişisel ilişkinin süresi babalık duygularını tatmine elverişli değildir. Daha uygun süreyle kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir. Ancak bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden hükmün bu bölümünün düzeltilip onanması gerekmiştir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 17/12/2012 Tarih 2012/10834 E. 2012/30641 K.)

Çocuğun baba yanında yatıya kalacağı dönemin sadece yılın belirlenen bir ayın belirli bir bölümüne özgülenmiş olması ilişki uzun aralı olduğundan yeterli olmaz.

Kişisel ilişki kurulurken, çocukların menfaatleri yanında analık ve babalık duyguları tatminde olmalıdır. Müşterek çocuk 2002 doğumludur. Taraflar Ankara’da oturmakta olup, görüşme kolaylığına sahiptir. Çocuğun yaşı ve aynı yerde oturuyor olmaları gözetildiğinde; çocuğun baba yanında yatıya kalacağı dönemin sadece yılın belirlenen bir ayının belirli bir bölümüne özgülenmiş olması; ilişki uzun aralı olduğundan yetersizdir. Bu amaçla, çocukla her yılın Temmuz ayında kurulan kişisel ilişki dönemi dışında; ayrıca her ayın belirli hafta sonlarında çocuk eğitim çağında olduğundan yarıyıl tatilinin belirli bölümünde ve dini bayramların bir bölümünde de çocuk baba yanında yatıya kalacak genişlikte kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken; yazılı şekilde yetersiz ilişkiye karar verilmesi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir. ( Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 12.11.2011 Tarih, 2010/14766 E. 2011/15577 K.)

Ayın hangi haftası olduğu belirtilmeksizin 15 günde bir şeklinde kurulan kişisel ilişki infazda tereddüt oluşturur.

Hüküm açık ve infazda tereddüt yaratmayacak nitelikte olmalıdır. Müşterek çocuklar ile baba arasında ayın hangi haftası olduğu belirtilmeksizin 15 günde bir ve milli bayramların ikinci günü olmadığı halde yazılı şekilde kişisel ilişki tesisine karar verilmesi doğru değildir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 03.06.2009 Tarih, 2008/8691 E. 2009/10732 K.)

Birden fazla çocuğun velayetine dair düzenlemeler yapılırken, bu çocukların farklı ebeveynlere verilmesi gerekebilir. Böyle durumlarda, kardeşler arasındaki bağın ve duygusal gelişimlerinin korunmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Kişisel ilişki ile çocuğun sağlıklı kişisel gelişimi yanında, ana ve babalık duygularının tatmini de gözetilir. Birden fazla çocuğun velayet düzenlemesine konu olması ve bunların velayetlerinin farklı ebeveyne verilmesi gereği ortaya çıktığı takdirde; kardeşlik duygusunun gelişiminin de dikkate alınması gereklidir. O halde bu ilkeler göz önüne alındığında; mahkemece geçici velayeti anneye verilen müşterek çocuk Jutenya ile baba arasında her ayın belirlenecek hafta sonlarında ve daha uzun süreli olacak şekilde kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken, yazılı şekilde yetersiz düzenlemeye karar verilmesi doğru olmadığı gibi, kişisel ilişkinin gözetimli olarak kurulması da doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir. Taraflar aynı yerde oturmaktadırlar. Geçici velayeti babaya bırakılan müşterek çocuklar ile davacı anne arasında mahkemece düzenlenen kişisel ilişki günlerine ilaveten ayın belirlenecek hafta sonlarında da anne yanında yatıya kalacakları şekilde kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken yazılı şekilde yazılı şekilde yetersiz ilişkiye karar verilmiş olması da isabetsiz olmuştur. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 06.11.2013 Tarih, 2013/6261 E. 2013/25455 K.)

Davalı- davacı koca vardiyalı olarak çalışması nedeniyle, kişisel ilişkinin izin günleri göz önünde tutularak düzenlenmesini talep etmiştir. Kişisel ilişkinin mümkün olduğunca ana ve babanın çocukla birlikte olmasını kolaylaştıran şekilde düzenlenmesi asıldır. Bu amaçla, mahkemece davalı – davacı kocanın işyerinden izin günlerinin araştırılıp, çocuğun henüz okul çağında bulunmadığı da dikkate alınarak olabildiğince babanın izin günleriyle çakışacak şekilde kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken, bu konuda yazılı şekilde karar verilmiş olması isabetsiz olup hükmün bu yönden bozulmasını gerektirmiştir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 07.11.2013 Tarih, 2013/3336 E. 2013/25612 K.)

Babanne ve dedenin oğlu veya kızının vefat etmiş olması halinde olağanüstü halin mevcut olduğunun kabul edilmesi gerekir.

Davacılar kişisel ilişki kurulması istenilen 20.09.2013 doğumlu Ö.’in babaannesi ve dedesidir. Davacıların oğulları ve çocuğun babası A. 22.05.2013 tarihinde vefat etmiştir. Olağanüstü hallerin varlığı halinde, üçüncü kişi sıfatıyla çocuğun babaannesi ve dedesinin de çocukla kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkı mevcuttur. Davacıların oğlu olan baba vefat ettiğine göre, olağanüstü halin mevcut olduğunun kabul edilmesi gerekir. Bununla birlikte dosya kapsamında kurulacak kişisel ilişkinin çocuğun gelişimini olumsuz etkileyeceği, onun zararına olacağı yönünde bir kanıt da bulunmamaktadır. O halde mahkemece özellikle kişisel ilişki kurulması istenilen 20.09.2013 doğumlu Ö.’nün yaşı da gözetilerek bedeni ve fikri gelişimini olumsuz etkilemeyecek ve davalı annenin velayet görevini gereği gibi yerine getirmesine engel olmayacak şekilde davacılar ile çocuk arasında uygun süreli kişisel ilişki düzenlemesi yapılması gerekirken; yetersiz gerekçeyle isteğin reddi usul ve yasaya aykırıdır. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 09.12.2015 Tarih, 2015/23075 E. 2015/23757 K.)

Kişisel ilişki, anne ve uzman nezareti altında şarta bağlı olarak kurulamaz.

Velayeti anneye verilen müşterek çocuk ile baba arasında kişisel ilişki anne ve uzman nezaretinde şarta bağlı olarak kurulmuştur. Kişisel ilişkinin bu şekilde düzenlenmesi kişisel ilişkinin amacına aykırı olup sınırlayıcı niteliktedir. Bu nedenle şarta bağlı olmaksızın kişisel ilişki kurulması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 20.06.2011 Tarih, 2010/10510 E. 2011/10923 K.)

Okul çağındaki bir çocuk için sömestr tatilinde de kişisel ilişki düzenlenmelidir.

Müşterek çocuk 2002 doğumlu olup okul çağındadır. Baba ile müşterek çocuk arasında kişisel ilişki kurulurken sömestr tatilinde de kişisel ilişkinin düzenlenmemesi bozmayı gerektirmiştir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 04.06.2013 Tarih, 2013/3355 E. 2013/15381 K.)

Porno izleyen baba açısından yatılı şekilde kişisel ilişki düzenlenemez

Kişisel ilişki kurulurken analık ve babalık duygularından önce çocukların yararı dikkate alınmalıdır. Ortak çocuğun beyanından da anlaşılacağı şekilde, davalı baba bilgisayarda porno film izlemekte, bu filmleri çocuk da görmektedir. Velayeti davacı anneye bırakılan çocuk ile baba arasında yatılı kalacak şekilde kişisel ilişki tesisinin çocuğun ahlaki gelişimini olumsuz etkileyeceğinin kabulü gerekir. Bu nedenle, müşterek çocuk ile baba arasında yatılı kalacak şekilde ve uzun süreli kişisel ilişki kurulması doğru değildir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 27.02.2014 Tarih, 2013/21596 E. 2014/4127 K.)