Boşanma davasını açan eşler için en merak edilen konulardan biri, ilk duruşmanın ne zaman yapılacağıdır. Çekişmeli boşanma davası süreci, anlaşmalı boşanmaya göre daha uzun ve aşamalı ilerler. Dava açıldıktan sonra hemen mahkeme günü beklemek doğal olsa da, bazı usuli işlemler nedeniyle ilk duruşma belli bir süre sonra gerçekleşecektir. Özellikle davanın açılması ile birlikte taraflar, dava dilekçeleri ve cevaplarında iddia ve savunmalarını hazırlar ve sunarlar. Bu yazıda, çekişmeli boşanma davasında ilk duruşmanın ne zaman yapılabileceğini, sürecin hangi aşamalar sonunda ilk duruşma gününe gelindiğini açıklayacağız. Cümlelerimizi mümkün olduğunca anlaşılır ve akıcı tutarak, bu bekleme sürecine dair belirsizlikleri gidermeyi hedefliyoruz.
Detaylı Açıklamalar
Dilekçeler Aşaması ve Tensip Zaptı
Çekişmeli boşanma davasında ilk duruşma tarihinin belirlenebilmesi için öncelikle “dilekçeler aşaması”nın tamamlanması gerekir. Dilekçeler aşaması, davacının boşanma dilekçesini vermesiyle başlar. Sonrasında davalı eşe dava dilekçesi tebliğ edilir ve onun da yasal süre içinde cevap dilekçesi sunma hakkı vardır. Normalde Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca davalıya cevap süresi tebliğden itibaren 2 haftadır (gerekirse ek süre verilebilir). Davalı cevap verdikten sonra davacıya cevaba cevap dilekçesi, davalıya da ikinci cevap (veya karşı cevap) dilekçesi hakları tanınır. Her taraf en fazla iki dilekçe sunarak iddia ve savunmalarını genişletebilir. Tüm bu dilekçelerin verilip verilmediği ya da sürelerinin dolmasıyla dilekçeler aşaması sona erer.
Dilekçeler aşaması biter bitmez mahkeme kalemi, dosya üzerinden bir tensip tutanağı hazırlar. Tensip tutanağı, dava açıldıktan sonra mahkemenin yaptığı ilk işlem olup, dava için bir planlama ve bildirim belgesidir. Bu tutanakta, ön inceleme duruşmasının günü belirlenir ve taraflara bu tarihin tebligatı yapılır. Ayrıca tensipte, taraflara hangi işlemleri yapmaları gerektiği de yazılır (örneğin davalının cevap dilekçesi vermesi, her iki tarafın delil avansını yatırması gibi yükümlülükler). Tensip tutanağı her iki tarafa da tebliğ edilir; böylece taraflar ilk duruşmanın ne zaman olacağını resmi olarak öğrenir.
İlk Duruşma Ne Kadar Süre Sonra Yapılır?
Çekişmeli boşanma davasının ilk duruşması için kesin bir zaman dilimi vermek zordur, çünkü bu süreyi etkileyen çeşitli faktörler vardır. Mahkemenin iş yoğunluğu, davanın açıldığı adliyedeki aile mahkemelerinin durumu, tarafların tebligat adreslerinin bulunması gibi unsurlar süreyi etkiler. Uygulamada, dava açıldıktan sonra ilk duruşma genellikle 4 ila 6 ay sonrasına gün verilir. Örneğin İstanbul gibi iş yükü fazla olan illerde, ilk celse için 5-6 ay sonrasına tarih belirlenmesi yaygınken, daha az yoğun yerlerde bu süre 2-3 aya inebilir. Nitekim pek çok hukuk kaynağında, çekişmeli boşanmalarda ilk duruşmanın dava tarihinden itibaren ortalama 5 ay civarında gerçekleştiği belirtilmektedir.
Tarafların dilekçelerini daha hızlı tamamlaması veya davalının cevap vermemesi gibi durumlar da ilk duruşma süresini etkileyebilir. Örneğin davalı taraf cevap dilekçesi vermezse, dilekçeler aşaması hızlıca tamamlanır ve mahkeme tensip hazırlayıp erken bir duruşma günü tespit edebilir. Ancak davalıya tebligatın ulaşması gecikirse (adresinde bulunamazsa, ilanen tebligat gerekirse) ilk duruşma daha geç bir tarihe sarkabilir. Mahkeme, tüm taraf teşkili sağlandıktan sonra ön inceleme duruşmasını yapmalıdır. Taraf teşkili, davalıya usulüne uygun tebligat yapılması demektir; bu sağlanmadan duruşma yapılamaz. Yargıtay da, davalıya tebligat yapılmadan yokluğunda duruşma yapılmasını usule aykırı bulmaktadır. Bu nedenle, ilk duruşmanın zamanı konusunda en önemli husus, davalının haberdar edilmesi ve dilekçe süreçlerinin tamamlanmış olmasıdır.
Genel bir kaide olarak, boşanma davasının açıldığı tarihten itibaren 1-2 ay içinde tensip zaptı hazırlanır ve taraflara tebliğ edilir. Bu tensipte belirtilen ön inceleme duruşması tarihi genellikle dosyanın açılışından sonraki birkaç ay sonraki bir gündür. Örneğin, Nisan ayında açılan bir davanın ilk duruşması Eylül veya Ekim ayına denk gelebilir. Tabii bu sadece örnek olup, her mahkemenin yoğunluğu ve işleyişine göre farklılık gösterebilir.
Mahkemelerin Yargıtay kararları ve mevzuat ışığında makul sürede yargılama yapma yükümlülüğü vardır. Özellikle aile hukukuna ilişkin davaların çok uzamaması arzu edilir. Kanun koyucu da aslında yargılamanın hızlı tamamlanmasını hedeflemiştir. Bir hukuk makalesinde belirtildiği üzere HMK’da, delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemlerinin ilk duruşma hariç iki duruşmada tamamlanması öngörülmüştür. Bu, teorik olarak ön inceleme duruşmasından sonra en fazla iki celsede davanın bitmesinin amaçlandığını gösterir. Ancak uygulamada bu her zaman mümkün olmayabilir (örneğin yoğun delil durumu, bilirkişi incelemesi gibi nedenlerle). Yine de, ilk duruşma tarihinin belirlenmesinde mahkemeler mümkün olduğunca hızlı davranmaya çalışır. Taraflar, tebligat ellerine ulaştığında belirtilen tarihte duruşmaya hazırlıklı olmalıdır.
İlk Duruşma Öncesi Geçici Tedbirler
İlk duruşma günü belirlenene kadar geçen sürede, tarafların bazı acil ihtiyaçları gündeme gelebilir. Boşanma davası açılır açılmaz mahkeme, talep olmasa bile çocukların geçici velayeti, nafaka tedbiri gibi hususlarda karar verebilir. İlk duruşmaya kadar beklenemeyecek derecede acil bir durum varsa (örneğin eş ve çocuklar için barınma nafakası, şiddet varsa koruma kararı vb.), hakim tensip tutanağında veya duruşmaya üzerinden geçici tedbir kararları alabilir. Bu kararlar, davanın esası hakkında olmayıp ilk duruşma gününe kadar tarafların mağdur olmaması için alınan önlemlerdir. İlk duruşmada hakim, bu tedbirleri gözden geçirir, gerekiyorsa yeni tedbirler koyar veya kaldırır.
Taraflar, ilk duruşma öncesi süreçte mahkemeden hangi konularda talepte bulunabileceklerini bilmelidir. Örneğin, davalı eş eve yaklaşmasın diye koruma kararı istenebilir veya çocuklar için tedbir nafakası talep edilebilir. Bu talepler genelde dilekçelerle birlikte yapılır ve mahkeme tensiple veya ilk duruşmada karara bağlar. Eğer ilk duruşma tarihi uzak bir tarihe verildiyse, taraflar dilekçeyle başvurarak bu tür acil konuların duruşma beklenmeden ele alınmasını da isteyebilir.
Yargıtay Kararları
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2015/1753 K. (Ön İnceleme Zorunluluğu): Yargıtay, ön inceleme duruşması yapılmadan tahkikat aşamasına geçilmemesi gerektiğini vurgulamıştır. Bu karara göre, ilk duruşma (ön inceleme) usulen yapılmadan esasa girilmesi ve karar verilmesi doğru değildir.
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2019/8553 K. (HMK m.150 Uygulaması): Bu karar, ilk duruşmanın tebliği ve taraf teşkili konusunda önem taşır. Davalıya usulüne uygun tebligat yapılmadan, mahkemece davalının yokluğunda yargılamaya devam edilip karar verilmesi hukuka aykırı bulunmuştur. Yani ilk duruşmanın ne zaman yapılacağı kadar, davalıya doğru şekilde haber verilmesi de Yargıtay tarafından denetlenen bir husustur. Mahkeme, davalının adresi belirsizse veya tebligat sorunları varsa, bunu çözmeden duruşma yapmamalıdır.
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2018/8189 K. (Tarafların Yokluğu): Bu kararda, davacı ve davalı ilk duruşmaya gelmezse dosyanın işlemden kaldırılacağı, 3 ay içinde yenilenmezse davanın açılmamış sayılacağı belirtilmiştir. İlk duruşma günü taraflar açısından önemli olduğu için, Yargıtay bu yokluk halinde uygulanacak prosedüre dikkat çekmiştir. (Not: Bu karar her iki tarafın da duruşmaya katılmaması durumuyla ilgilidir.)
Çekişmeli Boşanma Davasında İlk Duruşma Ne Zaman Olur? Sonuç
Çekişmeli boşanma davasında ilk duruşmanın ne zaman olacağı, dilekçelerin teatisi ve mahkemenin iş yoğunluğu gibi etkenlere bağlıdır. Uygulamada ilk celse genellikle davanın açılmasından birkaç ay sonra gerçekleşir ve bu süre zarfında taraflar gerekli hazırlıkları yapma imkanı bulur. İstanbul boşanma avukatı desteği alan taraflar, dava açıldıktan sonraki süreci daha yakından takip ederek ilk duruşmaya kadar geçecek zamanı verimli kullanabilirler. Sürecin öngörülen şekilde ilerlemesi, tarafların tebligat adreslerini doğru bildirmesine ve yasal süreleri kaçırmamasına da bağlıdır. İlk duruşmanın tarihini öğrendiğinizde, o güne kadar yapılacaklar listesini İstanbul boşanma avukatı ile planlamak faydalı olacaktır. Sonuç olarak, ilk duruşmanın zamanlaması konusunda sabırlı olmalı, mahkemeden gelecek tebligatları dikkatle takip etmeli ve gerektiğinde hukuki danışmanlık alarak süreci doğru yönetmelisiniz.
Çekişmeli Boşanma Davasında İlk Duruşma Ne Zaman Olur? Sık Sorulan Sorular
Boşanma davası açıldı, ilk duruşma tarihi nasıl öğrenebilirim?
Dava açıldıktan sonra mahkeme bir tensip tutanağı hazırlar ve bu tutanakta ilk duruşma (ön inceleme) tarihini belirtir. Tensip tutanağı, davayı açan tarafa ve davalıya tebliğ edilir. Size ulaşan tebligatta duruşma günü yazacaktır. Ayrıca UYAP sistemi üzerinden de duruşma gününü avukatınız veya siz görebilirsiniz.
İlk duruşma neden hemen yapılmaz?
Çekişmeli davalarda usul gereği önce dilekçelerin karşılıklı verilmesi gerekir (davacı dilekçesi, davalı cevabı, vs.). Mahkeme, tarafların iddialarını tam olarak hazırlamaları için bu süreci bekler. Ayrıca mahkemenin takviminde mevcut duruşmalar nedeniyle de bir süre sonrası için gün verilir. Hemen yapılmamasının sebebi, hem hazırlık için zaman tanımak hem de yargı organının çalışma takvimine uymaktır.
Davalı dilekçeye cevap vermezse ilk duruşma öne çekilir mi?
Davalı cevap vermezse yasal 2 haftalık süre geçtikten sonra dilekçeler aşaması fiilen biter. Mahkeme bu durumda tensip hazırlayıp duruşma gününü belirler. Cevap vermemek, mahkemenin duruşma tarihini daha erkene almasını her zaman sağlamasa da, süreçte gecikmeye neden olabilecek bir ek yazışma olmadığından teorik olarak ilk duruşma biraz daha erken olabilir. Yine de mahkemelerin duruşma takvimi önceden dolu olabileceği için otomatik olarak çok öne çekilmeyebilir.
Mahkeme ilk duruşmada gelmezsek karar verir mi?
Hayır, ilk duruşmada her iki taraf da gelmezse mahkeme doğrudan karar vermez, dosyayı işlemden kaldırır (dava düşmüş gibi olur). Tek taraf gelmezse gelen tarafın isteğine göre duruşma devam eder. İlk duruşmada davanın esasına girilmediği için, tarafların yokluğunda hemen boşanma kararı çıkması söz konusu değildir.
İlk duruşma günü hâkim değişebilir mi?
Bu durum olasıdır ancak nadiren gerçekleşir. Genellikle, davaya hangi hâkimin bakacağı tensip tutanağı ile belirlenir ve ilk duruşmaya bu hâkim katılır. Ancak bazı durumlarda, hâkimin izinli ya da görevli olması nedeniyle duruşma ertelenebilir veya mahkeme heyetinde görevli başka bir hâkim duruşmaya çıkabilir. Yine de boşanma davalarında, mümkünse aynı hâkimin süreci baştan sona takip etmesi tercih edilir. Bu, dosyanın sağlıklı ilerlemesi açısından önemlidir.
