Türk soylu yabancılar, kanunlarımızda özel bir statüye sahip olup çalışma izni konusunda da bazı ayrıcalıklardan yararlanabilmektedir. “Türk soylu” kavramı, etnik köken bakımından Türk olup yabancı bir devlet uyruğunda bulunan kişileri ifade eder. Özellikle Osmanlı coğrafyasından göç eden veya Türkiye dışındaki Türk topluluklarına mensup kişiler bu kategoriye girebilir (örneğin Batı Trakya Türkleri, Ahıska Türkleri, Uygur Türkleri gibi. Türk soylu yabancılar, 2527 sayılı Kanun uyarınca Türkiye’de vatandaşlara tanınan bazı meslek ve işlerde çalışabilme hakkına sahiptir. Ayrıca 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nda da çalışma izni bakımından bu kişilere kolaylıklar tanınmıştır. Bu bölümde Türk soylu yabancıların kimler olduğu, çalışma izni sürecindeki avantajları ve başvuru usulleri ele alınacaktır.
Türk Soylu Yabancı Kimdir?
Mevzuatta “Türk soylu yabancı” tanımı net bir şekilde yapılmamıştır. Kanunlar tek tek hangi etnik grupların Türk soylu sayılacağını belirtmemiş, bu konuda idareye takdir yetkisi bırakmıştır. Uygulamada İçişleri Bakanlığı, belirli bazı toplulukları Türk soyu olarak kabul etmektedir. Bugüne dek Türk soylu statüsünde değerlendirilen yabancı gruplar arasında şunlar sayılabilir:
- Batı Trakya Türkleri (Yunanistan’da yaşayan Türk azınlık mensupları),
- Bulgaristan Türkleri (Bulgaristan vatandaşı Türk kökenli kişiler),
- Kırım Tatarları,
- Ahıska Türkleri (Gürcistan kökenli Türkler),
- Uygur Türkleri (Doğu Türkistan kökenli).
Bunlar dışında da Türk soylu kabul edilebilecek başka topluluklar olabilir (Özbek, Kazak, Türkmen gibi Orta Asya Türk halklarından gelenler gibi). Nihai olarak hangi yabancının Türk soylu sayılacağı, İçişleri Bakanlığı’nın değerlendirmesiyle belirlenir. Yani hukuken “Türk soylu” statüsü ancak yetkili makamın tespitiyle kazanılır.
Türk soylu olduğunu iddia eden bir yabancının bunu belgelerle ispatlaması gerekir. Örneğin soy kütüğü, aile büyüklerinin Türkiye’de doğmuş olması, Türk kültürüne mensup olduğunuzu gösteren doğum kayıtları gibi kanıtlar sunulmalıdır. Bu süreçte, yabancının geldiği ülkenin Türk konsolosluklarından veya derneklerden alınan tavsiye yazıları da yardımcı olabilir. İdare, tüm bu bilgi ve belgeleri değerlendirerek kişiyi Türk soylu kabul edebilir. Bu noktada belirsizlikler olabildiğinden, bu sürecin alanında uzman bir avukat yardımıyla yürütülmesi önemlidir.
Türk soylu statüsünün resmileşmesi için yabancının, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri (NVİ) Genel Müdürlüğü tarafından tutulan Türk soylu nüfus kütüğüne kayıt olması ve kendisine “Yabancılara Mahsus Kimlik Belgesi” düzenlenmesi gerekir. Bu kimlik belgesine halk arasında “pembe kart” veya “Türk soylu kimlik” de denir. Bu belgeye sahip olan yabancılar, resmen Türk soylu statüsünden yararlanabilecek duruma gelirler.
Türk Soylu Yabancıların Çalışma İzni Avantajları
Türk soylu olduğunu belgelendiren yabancılar, çalışma izni başvurularında önemli avantajlara sahiptir. Kanun koyucu, Türk soylu kişilerin Türkiye’de çalışma hayatına katılımını kolaylaştırmak için bazı muafiyetler öngörmüştür. Başlıca avantajlar şunlardır:
Değerlendirme Kriterlerinden Muafiyet
Türk soylu yabancıların çalışma izni başvuruları, genel değerlendirme kriterlerine tabi olmaksızın ele alınır. Normalde çalışma izni değerlendirmesinde aranan işyerinde 5 Türk çalışan bulunması, belirli sermaye tutarı, maaş skalası gibi kriterler, Türk soylu başvurularda uygulanmaz. Bakanlık, bu kişilerin başvurusunu doğrudan sonuca odaklı değerlendirir. Bu, pratikte Türk soylu yabancılar için çalışma izni almayı oldukça kolaylaştırmaktadır. Örneğin küçük bir işletme dahi, eğer çalıştıracağı kişi Türk soyluysa 5 Türk çalışan şartına takılmadan izin alabilir.
Süre ve Statü Avantajı
Türk soylu yabancılara, kriterler uygun bulunursa 5 yıla kadar çalışma izni verilebilir. Bu, ilk başvuruda genelde 1 yıl verilen çalışma izinlerine göre ciddi bir avantajdır. Ayrıca Türk soylu yabancılar için verilen çalışma izni, kanunlarımızda istisnai çalışma izni kapsamında değerlendirildiğinden daha esnek haklar sunabilir. Örneğin bu kişiler, 5 yıl dolduktan sonra süresiz çalışma izni almaya da hak kazanabilirler.
Kısa Süreli Muafiyet Hakkı
Yurt dışında yaşayıp Türk soylu olduğu tespit edilen yabancılara 3 aya kadar çalışma izni muafiyeti verilebilmektedir. Yani böyle bir kişi, geçici bir iş için Türkiye’ye geldiğinde 3 ay boyunca çalışma izni almadan çalışabilir. Bu sürenin sonunda çalışmaya devam edecekse normal çalışma iznine başvurur. Bu uygulama, Türk soylu yabancıların Türkiye’ye adaptasyon sürecini kolaylaştırmak içindir.
Vatandaşlara Hasredilen Meslekleri Yapabilme
En önemli avantajlardan biri, Türk soylu yabancıların *Türk vatandaşlarına özgü meslek ve işlerde de çalışabilmesidir. 2527 sayılı Kanun kapsamında, “Türk soylu yabancıların, kanunlarda Türk vatandaşlarının yapabileceği belirtilen meslek, sanat ve işlerde çalışabileceği” hükme bağlanmıştır. Bu, normalde yabancılara kapalı bazı meslek kapılarının Türk soylulara açılması demektir. Örneğin eczacılık, veterinerlik, özel güvenlik görevlisi gibi birçok meslek kanunen Türk vatandaşlarına özgüdür. Ancak Türk soylu yabancılar bu işlerde çalışabilirler. Bunun istisnası, Türk Silahlı Kuvvetleri ve güvenlik teşkilatı hariç olmak üzere kamu kurumlarıdır. Onun dışındaki pek çok meslek kolunda Türk soylu yabancılar Türk vatandaşı gibi iş bulabilirler.
Kamu Kurumlarında Çalışabilme
Genel kural olarak yabancıların kamu kurumlarında istihdamı mümkün değildir. Ancak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları gibi bazı Türk soylu gruplar için kamuya girme izni dahi tanınmıştır (KKTC vatandaşlarının kamu kurumlarında çalışması için çalışma izni almalarına gerek yoktur. Türk soylu diğer yabancılar da kamu kurumlarında sözleşmeli personel gibi statülerle çalışabilirler; çünkü 2527 sayılı Kanun bu imkanı sağlamaktadır. Örneğin bir Türk soylu yabancı, devlet üniversitesinde sözleşmeli öğretim görevlisi olarak çalışabilir (yeter ki aranan nitelikleri taşısın).
Bu ayrıcalıklardan yararlanabilmek için yabancının, NVİ Türk soylu kütüğüne kayıtlı bir kimlik belgesi sahibi olduğunu tekrar vurgulayalım. Aksi takdirde, kişi her ne kadar Türk soyundan gelse de, normal bir yabancı muamelesi görür ve bu kolaylıklardan faydalanamaz. Bu nedenle Türk soylu yabancı statüsüne sahip olduğunu düşünen bir kişi öncelikle bu resmi statüyü kazanmalıdır.
Türk Soylu Yabancılara Çalışma İzni Başvurusu
Türk soylu yabancılar, çalışma izni başvurusu bakımından özel bir konumda olmakla birlikte, başvuru usulü genel çalışma izni prosedürü ile büyük ölçüde aynıdır. Yine de dikkat edilmesi gereken bazı farklılıklar vardır:
Başvurunun Yapılması
Çalışma izni başvurusu her zamanki gibi e-Devlet üzerindeki e-İzin sistemi aracılığıyla yapılır. Türk soylu yabancılar için de başvuruyu yabancıyı çalıştıracak işveren yapa. Yani yabancı kendi başına değil, bir işverene bağlı olarak çalışma iznine başvurmalıdır (bağımsız çalışacak ise bağımsız çalışma izni gündeme gelir, o ayrı bir konudur). İşveren, e-imza ve KEP bilgileriyle sisteme girerek yabancının kimlik numarası veya pasaport numarası ile başvuruyu başlatır. Yurt dışından başvuru gerekiyorsa (yabancı Türkiye’de değilse), konsolosluktan referans numarası alınır ve işveren bu numara ile online başvuruyu tamamlar.
Gerekli Belgeler
Türk soylu yabancıların diğer yabancılardan ekstra farkı, Türk soylu olduklarını gösterir belgeyi başvuruya eklemeleridir. Bu belge, NVİ tarafından verilmiş Türk Soylu Yabancı Kimlik Belgesi veya Türk soylu kütüğüne kayıtlı olduğuna dair resmi yazıdır Bunun dışında çalışacağı iş ile ilgili belgeler (iş sözleşmesi, diplomalar, mesleki belgeler vs.) yine sisteme yüklenir. Ancak değerlendirme kriterleri uygulanmayacağı için, örneğin işyeriyle ilgili sermaye ve çalışan belgeleri, Türk soylu başvurularda Bakanlık tarafından zorunlu tutulmayabilir.
Bakanlık Değerlendirmesi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türk soylu yabancıların başvurularını incelerken İçişleri Bakanlığı’nın görüşünü alır. Zira Türk soylu olduğunu teyit eden merci İçişleri (NVİ) olduğundan, Bakanlık bu konuda onay isteyebilir. Genelde NVİ kayıtları mevcutsa sorun çıkmaz. İçişleri’nin olumlu görüşüyle birlikte başvuru, uluslararası işgücü politikasına göre değerlendirilir ve Türk soylu yabancıya 5 yıla kadar çalışma izni verilebilir. Özellikle yabancının yapacağı iş uzun süreliyse (örn. 3 yıllık bir iş sözleşmesi varsa) izin süresi de buna uygun verilebilir.
Harç ve Ücretler
Türk soylu yabancıların çalışma izni harç ve değerli kağıt bedelleri, normal yabancılarla aynıdır. Ancak bazı durumlarda harç muafiyeti olabilir. Örneğin ilk başvurusunu Türkiye’den yapan ve kısa süreli izin alan bir Türk soylunun harcı, diğer kriterlerden muaf olduğu için belirlenirken belki avantajlı olabilir. Bu konuda güncel harç tarifesine bakmak gerekir.
Sonuçlanma ve İzin Kullanımı
Bakanlık onay verdiğinde yabancının çalışma izni kartı düzenlenir. Türk soylu yabancı bu izinle çalışmaya başlar. Bu izin, istisnai çalışma izni kategorisinde olduğu için iş değiştirme vb. konularda daha esnek haklar sunabilir. Örneğin 5 yıllık istisnai (Türk soylu) çalışma izni olan bir yabancı, izin süresi içinde işvereni değişirse bunun uzatma mı yeni başvuru mı sayılacağı hususu, izin belgesindeki şartlara göre değişir. Genellikle işyeri değişikliğinde 10 gün önceden Bakanlığa bildirim şartıyla sorun yaşanmaz.
Türk soylu yabancıların çalışma izni başvurularında başarı oranı oldukça yüksektir. Çünkü bu kişiler zaten kanunen çalışmasına izin verilmesi amaçlanan gruptur. Yine de nadir de olsa red durumları olabilir. Örneğin yabancının Türk soylu olduğunu belgeleyememesi veya kamu güvenliği açısından sakınca tespiti durumlarında ret mümkün olabilir. Böyle bir durumda yabancı, diğer yabancılar gibi itiraz ve dava haklarını kullanabilir.
Türk soylu yabancılar, çalışma izni aldıktan sonra uzatma başvurularında da avantajlıdırlar. Eğer ilk izinleri 1-2 yıl verildiyse, uzatma talebinde yine 5 yıla kadar uzatma alabilirler. Hatta toplam çalışma süresi 5 yılı geçince süresiz çalışma izni de başvurabilirler. Süresiz çalışma izni almaları halinde de (uzun dönem ikamet gibi tüm haklara sahip olacaklarından) iş değiştirme, sektör değiştirme konusunda tamamen serbest olurlar.
Türk Soylu Yabancıların Çalışma İzni Sonuç
Türk soylu yabancılar, Türkiye ile etnik ve kültürel bağları bulunan kişiler olarak, çalışma izni noktasında önemli ayrıcalıklarla donatılmıştır. Bu ayrıcalıklar, hem Türkiye’nin tarihî ve kültürel bağlarını güçlendirmeyi hem de Türk soylu kişilerin Türkiye’de entegrasyonunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. İstanbul yabancılar hukuku avukatı desteği ile doğru şekilde başvuru yapıldığında, Türk soylu bir yabancının Türkiye’de çalışma izni alması genellikle sorunsuz ve hızlı olmaktadır.
Türk soylu yabancılara tanınan en büyük avantajlardan biri, pek çok meslek ve iş kolunda Türk vatandaşı gibi çalışma imkanı verilmesidir. Bu da kariyer anlamında geniş bir yelpazeye erişim demektir. Örneğin sıradan bir yabancının yapamayacağı bazı işler (örn. eczacılık) Türk soylu yabancı tarafından yapılabilir hale gelir. Bu durum, hem bu kişilerin önünü açmakta hem de Türkiye’deki işgücü piyasasına olumlu katkı sağlamaktadır.
Diğer yandan, Türk soylu yabancılar her ne kadar bazı muafiyetlere sahip olsalar da, çalışma hayatının genel kural ve kaidelerine uymak zorundadır. İş Kanunu, Sosyal Güvenlik Kanunu gibi mevzuat herkes için geçerlidir. Dolayısıyla bir işyerinde çalışan Türk soylu yabancı da sigortalı olacak, işten çıkarılırsa kıdem tazminatı vb. haklarını elde edebilecek, gerekiyorsa iş mahkemesine başvurabilecektir. Bu noktada Yargıtay’ın yabancılar lehine emsal kararları da göz önünde bulundurulduğunda, Türk soylu olsun olmasın fiilen çalışan her yabancının işçilik haklarını koruma altına aldığı görülmektedir.
Sonuç olarak, eğer bir yabancı kendisinin Türk soylu kategorisine girdiğini düşünüyorsa, öncelikle bu statüyü resmiyete dökmeli ve ardından çalışma izni sürecine girmelidir. Gerek belge toplama gerek başvuru aşamasında uzman yardımı almak işleri hızlandıracaktır. Türkiye, soydaşlarının ülkede çalışıp yaşamasına sıcak baktığından, iyi hazırlanmış bir başvuruya olumlu yanıt verme eğilimindedir. Bu ayrıcalıklı sistem sayesinde birçok Türk soylu yabancı ülkemizde başarılı işlere imza atmakta, iki ülke arasında köprü rolü üstlenmektedir.
Türk Soylu Yabancıların Çalışma İzni Sık Sorulan Sorular
“Türk soylu” sayılmak için Türkiye’de akrabamın olması şart mı?
Hayır, illa Türkiye’de yaşayan bir akrabanız olması şart değil, ancak Türk soylu olduğunuzu kanıtlamanız gerekiyor. Örneğin ailenizin geçmişte Osmanlı vatandaşı olduğuna dair belgeler, Türk kültürüne mensup olduğunuzu gösteren doğum kayıtları gibi kanıtlar sunmalısınız. Eğer ailenizden biri Türk vatandaşı ise bunu belgelemek elbette işinizi kolaylaştırır. İçişleri Bakanlığı, tüm delilleri değerlendirerek karar verir.
Türk soylu kimlik belgesi olmadan başvuru yapamaz mıyım?
Türk soylu kimlik belgesi (NVİ’nin verdiği) aslında sizin statünüzü resmileştiren belgedir. Eğer henüz bu belge yoksa, çalışma izni başvurunuzda Türk soylu statüsünden yararlanmanız zorlaşır. Yine de siz belgelerinizle başvuru yaparsınız, Bakanlık İçişleri’nden görüş alırken süreç uzar. En doğrusu önce NVİ’ye başvurup Türk soylu kütüğüne kayıt olmak ve kimlik belgenizi almaktır. Bu belgeyle yaptığınız başvuru hızla ve muafiyetli şekilde sonuçlanır.
Türk soylu yabancıların çalışma izni başvurusu her zaman kabul edilir mi?
Büyük oranda evet, kabul edilir. Çünkü zaten bu statüdekiler için kanun kolaylık öngörmüştür. Ancak istisnai olarak reddedilebilir: Örneğin güvenlik soruşturmasında olumsuz bir bulgu varsa (sabıkası, kamu düzenine tehdit vs.) ya da kişinin aslında Türk soylu olmadığı tespit edilirse ret olabilir. Normal şartlarda ise, kriter muafiyeti de olduğu için başvuru şartları sağlanmış bir Türk soylu yabancının izni onaylanacaktır.
Türk soylu yabancılar da süresiz çalışma izni alabilir mi?
Evet. Türk soylu yabancılar önce 5 yıla kadar çalışma izni alabilirler. Bu sürenin sonunda Türkiye’de çalışmaya devam ederlerse ve toplam 5 yıllık çalışma süresini doldurmuşlarsa, süresiz çalışma izni başvurusu yapabilirler. Hatta uzun dönem ikamet izni şartlarını da taşıdıklarından, süresiz izin aldıklarında Türk vatandaşlarının haklarına yakın haklar elde ederler. Süresiz izinle işyeri değiştirirken sadece bildirim yapmaları yeterli olur.
