Kamu personeli olma hayali kuran on binlerce adayın atama süreçlerinde karşılaştığı en stresli ve belirsiz dönem şüphesiz ki güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması evresidir. Devletin egemenlik yetkisini kullanarak kendi bünyesinde çalıştıracağı personelin sadakatini ve güvenilirliğini test etmesi idare hukuku prensipleri gereği meşru bir hak olmakla birlikte bu yetkinin sınırları ve süresi adaylar için hayati önem taşır. Özellikle 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu ile yeniden şekillenen bu prosedür adayların aklında Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunu en üst sıraya yerleştirmiştir. Bu makale sadece süreci ve süreyi anlatmakla kalmayıp olası bir olumsuzluk durumunda idari yargıda hakkınızı nasıl arayacağınızı detaylandıran kapsamlı bir rehber niteliğindedir. Hedefimiz bu zorlu bekleyiş sürecinde hukuki haklarınızı bilmenizi sağlamak ve profesyonel destek almanın önemini vurgulamaktır.
7315 Sayılı Kanun Kapsamında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Ayrımı
Hukuki süreci doğru analiz edebilmek için öncelikle kavramların içinin doğru doldurulması ve hangi işlemin kime uygulandığının bilinmesi gerekmektedir. Mevzuatımızda arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması birbirini tamamlayan ancak kapsamları birbirinden farklı iki ayrı idari işlem olarak düzenlenmiştir. Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunun cevabı da aslında hakkınızda bu işlemlerden hangisinin yapıldığına göre değişkenlik göstermektedir. Arşiv araştırması statüsü veya çalıştırma şekli ne olursa olsun kamuya ilk defa veya yeniden atanacak herkes için zorunlu bir prosedürdür. Bu işlemde idari makamlar herhangi bir saha araştırmasına girmeksizin devletin veri tabanlarında hali hazırda mevcut olan bilgileri sorgulamaktadır. Kişinin adli sicil kaydı, hakkında bir tahdit olup olmadığı, kesinleşmiş mahkeme kararları ve devam eden kamu davaları arşiv araştırmasının temel konusunu oluşturmaktadır.
Güvenlik soruşturması ise arşiv araştırmasını da kapsayan ancak çok daha derinlemesine yapılan istihbari bir inceleme türüdür. Her memur adayı için yapılmayan bu işlem kanunun belirlediği stratejik öneme sahip kadrolar için uygulanmaktadır. Gizlilik dereceli birimlerde çalışacak personel, Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Emniyet, Jandarma ve Sahil Güvenlik personeli ile ceza infaz kurumlarında çalışacaklar için güvenlik soruşturması yapılması yasal bir zorunluluktur. Bu süreçte kişinin sadece kağıt üzerindeki verileri değil aynı zamanda yerinden araştırma yöntemiyle sosyal çevresi, terör örgütleriyle irtibat veya iltisak durumu, ahlaki yapısı ve yabancı devletlerle ilişkisi gibi subjektif değerlendirmeye açık hususlar da incelenmektedir. Dolayısıyla adayların Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer endişesinin temel kaynağı genellikle bu kapsamlı ve yerinde yapılan incelemenin yarattığı zaman maliyetidir.
Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer ve Yasal Süre Sınırları
Adayların kariyer planlarını doğrudan etkileyen en kritik husus olan süre konusu Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik ile belirli sınırlara bağlanmıştır. Yönetmeliğin 12. maddesi uyarınca arşiv araştırması sonuçlarının en geç 30 iş günü içinde, güvenlik soruşturması sonuçlarının ise en geç 60 iş günü içinde tamamlanması öngörülmüştür. Ancak burada adayların sıklıkla yanıldığı nokta takvim günü ile iş günü ayrımıdır. Hukuk sistemimizde süre hesaplamalarında hafta sonları ve resmi tatiller iş günü sayılmamaktadır. Dolayısıyla Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusuna verilecek yasal cevap 60 iş günü olsa da bu süre hafta sonları dahil edildiğinde takvim bazında yaklaşık 3 aya tekabül etmektedir.
Yasal mevzuat bu süreleri belirlemiş olsa da uygulamada kurumların iş yükü ve incelemenin derinliği nedeniyle sapmalar yaşanabilmektedir. Özellikle Polis Akademisi (POMEM, PMYO) ve Türk Silahlı Kuvvetleri (Uzman Erbaş, Sözleşmeli Er) alımlarında on binlerce adayın aynı anda soruşturulması süreci yasal sınırların ötesine taşıyabilmektedir. Emniyet ve istihbarat birimlerinin yaptığı araştırmanın tamamlanıp ilgili kuruma gönderilmesi süreci bitirmemekte, kurum bünyesindeki Değerlendirme Komisyonu’nun toplanıp karar vermesi de ek bir zaman gerektirmektedir. Bu nedenle askeri personel ve emniyet teşkilatı adayları için Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunun pratik cevabı bazen 6 ayı hatta 1 yılı bulabilen bir bekleyişe dönüşebilmektedir. Sağlık Bakanlığı veya Milli Eğitim Bakanlığı gibi daha sivil kadrolarda ise süreç genellikle daha hızlı ilerlemekte ve arşiv araştırması ağırlıklı olduğu için 2-3 ay bandında sonuçlanmaktadır.
Değerlendirme Komisyonu ve Karar Verme Süreci
İstihbarat birimlerinden veya emniyetten gelen veriler doğrudan bir atama engeli oluşturmaz. 7315 sayılı Kanun ile getirilen en önemli yeniliklerden biri elde edilen verilerin idarenin bünyesinde kurulan Değerlendirme Komisyonu tarafından süzgeçten geçirilmesi zorunluluğudur. Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunun cevabını etkileyen faktörlerden biri de bu komisyonun çalışma hızıdır. Komisyon, ilgili kurumun üst düzey yöneticileri ve hukuk müşavirlerinden oluşur ve önüne gelen istihbari verinin görevin niteliğiyle bağdaşıp bağdaşmadığını değerlendirir. Örneğin bir öğretmen adayı için sorun teşkil etmeyecek basit bir adli olay, bir istihbarat uzmanı veya hakim adayı için elenme sebebi sayılabilir.
Komisyonun değerlendirme kriterleri arasında en çok tartışılan hususlar Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararları ve aile bireylerinin durumudur. Hukuken bir mahkumiyet hükmü doğurmayan HAGB kararları, idare tarafından memuriyete engel bir durum gibi değerlendirilebilmekte ve adayların elenmesine yol açabilmektedir. Benzer şekilde suçun şahsiliği ilkesine aykırı olmasına rağmen adayın aile bireylerinin geçmişteki siyasi veya adli problemleri nedeniyle güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlandığı vakalarla sıkça karşılaşılmaktadır. Ayrıca son yıllarda “ahlaki durum” başlığı altında otel kayıtlarının incelenmesi ve bu kayıtların sübjektif yorumlanması da komisyon kararlarında etkili olabilmektedir. Tüm bu verilerin analizi ve karara bağlanması Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunun yanıtını doğrudan etkileyen bürokratik aşamalardır.
Olumsuz Kararlara Karşı İptal Davası ve Yürütmeyi Durdurma
Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması hukuki sürecin sonu değil aksine hak arama mücadelesinin başlangıcıdır. İdare hukukunda her idari işlem yargı denetimine tabidir. Eğer güvenlik soruşturmanız olumsuz sonuçlandığı için atamanız yapılmazsa veya görevinize son verilirse, bu işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde İdare Mahkemesi’nde İptal Davası açma hakkınız bulunmaktadır. Bu 60 günlük süre hak düşürücü süredir ve kaçırılması durumunda ne kadar haklı olursanız olun davanız reddedilir. Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer diye beklerken gelen olumsuz bir tebligat karşısında profesyonel bir hukuki destek alarak süreci yönetmek hayati önem taşır.
Açılacak davada en kritik hamle Yürütmenin Durdurulması (YD) talebinde bulunmaktır. İdari yargılama usulünde davalar ortalama 1 yıl sürebilmektedir. Bu süre zarfında kişinin maaş alamaması ve mesleğinden uzak kalması telafisi güç zararlar doğurur. Yürütmeyi durdurma kararı alındığında idare, dava sonucunu beklemeden kişiyi geçici olarak göreve başlatmak zorundadır. Mahkemeler, somut delile dayanmayan istihbari notları, suçun şahsiliği ilkesine aykırı olarak aileden kaynaklı ret kararlarını veya masumiyet karinesini ihlal eden değerlendirmeleri genellikle hukuka aykırı bulmakta ve iptal kararı vermektedir.
Sonuç
Özetle 7315 sayılı Kanun çerçevesinde yürütülen bu süreçler devletin güvenliği ile bireylerin çalışma hürriyeti arasında hassas bir dengeye oturmaktadır. Adayların zihnini meşgul eden Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer sorusunun yanıtı yasal olarak 30 ila 60 iş günü arasında değişse de kurumların pratik uygulamaları ve incelemenin derinliği bu süreyi uzatabilmektedir. Bekleme sürecinin belirsizliği ve olası bir olumsuz sonucun yaratacağı kariyer kaybı adaylar üzerinde büyük bir baskı oluşturmaktadır.
Bu noktada unutulmamalıdır ki idarenin takdir yetkisi sınırsız değildir ve yargı denetimine tabidir. Olumsuz bir kararla karşılaşıldığında süresi içinde doğru hukuki argümanlarla dava açmak kazanılmış haklarınızı geri almanın tek yoludur. Özellikle idare hukukunun teknik yapısı ve sürelerin kesinliği göz önüne alındığında uzman bir destek almak şarttır. İdari davaların yoğun olduğu bölgemizde Avukat İstanbul arayışında olan müvekkiller için sürecin titizlikle takip edilmesi elzemdir. Profesyonel bir Avukat İstanbul desteği ile idarenin hukuka aykırı işlemlerinin iptal edilmesi ve hak ettiğiniz kadroya kavuşmanız mümkündür.
Sık Sorulan Sorular
Güvenlik soruşturması ne kadar sürer ve yasal üst sınır nedir?
Güvenlik soruşturması için yasal üst sınır 60 iş günü, arşiv araştırması için ise 30 iş günüdür. Ancak hafta sonları ve resmi tatiller bu süreye dahil değildir. Kurum içi yazışmalarla birlikte süreç pratikte 3-4 ayı bulabilmektedir.
Güvenlik soruşturmam olumsuz gelirse ne yapmalıyım?
Kararın size tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde yetkili İdare Mahkemesi’nde yürütmeyi durdurma talepli iptal davası açmalısınız. İdareye itiraz etmek zorunlu değildir ve genellikle süreci uzatmaktan başka bir işe yaramaz.
Ailemin işlediği suçlar benim güvenlik soruşturmamı etkiler mi?
Hukuken “suçun şahsiliği” ilkesi gereği ailenizin durumu sizi etkilememelidir. Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararları da bu yöndedir. Ancak uygulamada idareler bazen aileyi gerekçe göstererek olumsuz karar verebilmektedir; bu kararlar dava yoluyla iptal ettirilebilir.
Otel kayıtları güvenlik soruşturmasında karşıma çıkar mı?
Evet, Emniyet Genel Müdürlüğü veri tabanında otel konaklama kayıtları tutulmaktadır. İdare bunu “ahlaki durum” gerekçesiyle kullanabilse de, özel hayatın gizliliği kapsamında kalan bu tür kayıtlar nedeniyle verilen ret kararları mahkemelerce hukuka aykırı bulunmaktadır.
HAGB kararı memur olmaya engel midir?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) hukuki anlamda bir mahkumiyet değildir. Ancak idari makamlar takdir yetkisi kullanarak HAGB’ye konu olan suçun niteliğine göre olumsuz karar verebilmektedir. Bu durumda idari dava açarak işlemin iptali sağlanabilir.
Dava açarsam ne kadar sürede sonuçlanır?
İdare mahkemelerinde açılan iptal davaları mahkemenin iş yüküne göre değişmekle birlikte ortalama 6 ay ile 1 yıl arasında sonuçlanmaktadır. Yürütmeyi durdurma kararı ise daha kısa sürede (2-3 ay) çıkabilir.
