Çalışma izni transferi ifadesi, uygulamada yabancı bir çalışanın işyeri veya işveren değiştirmesi halinde çalışma izninin yeni işine aktarılması anlamında kullanılmaktadır. Türk mevzuatında aslında çalışma izninin başka bir işverene devri veya transferi şeklinde bir prosedür yoktur. Çünkü Türkiye’de verilen çalışma izni, belirli bir işveren ve işyeri için geçerlidir. Dolayısıyla yabancı bir çalışan iş değiştirmek istediğinde, mevcut çalışma iznini yeni işine “transfer etmek” doğrudan mümkün olmaz; bunun yerine yeni işveren için yeni bir çalışma izni başvurusu yapılması gerekmektedir. Bu bölümde yabancı çalışanların iş değişikliği durumunda izlenecek yollar, hak ve yükümlülükler ile dikkat edilmesi gerekenler ele alınmaktadır.
İş Değişikliğinde Çalışma İzni Durumu
Mevcut yasal düzenlemelere göre, çalışma izni belgeleri işyeri ve işverene özeldir. İzin belgesinde yabancının hangi işyerinde, hangi işveren nezdinde çalışacağı belirtilir. Bu nedenle, yabancı çalışan işini veya işverenini değiştirdiğinde, eski çalışma izni geçerliliğini yitirir. 6735 sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği de açıkça, “farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvuruların uzatma kapsamında değil, yeni başvuru olarak değerlendirileceğini” ifade etmiştir. Yani yabancı iş değiştirecekse, sanki ilk defa çalışma izni alıyormuş gibi yeniden başvuru yapılır.
Örneğin: Bir lokantada aşçı olarak çalışan yabancı uyruklu bir kişi, başka bir restorandan iş teklifi alırsa, ikinci restoran onun için yeniden çalışma izni başvurusu yapmalıdır. Eski işyeri üzerinden aldığı izin, yeni işyerinde geçerli olmaz. Benzer şekilde, yabancı bir mühendis şirket değiştiriyorsa yeni şirketi adına izin almalıdır.
Bu durumda izlenecek adımlar şöyledir:
Eski İşten Ayrılma ve Bildirim
Yabancı çalışan, mevcut işinden ayrıldığında, işveren bu durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirmelidir. Kanunen işverenlerin, yabancının işten ayrılışını 15 gün içinde Bakanlığa bildirme yükümlülüğü vardır (6735 sayılı Kanun m.27). Ayrıca yabancı da isterse kendi e-Devlet hesabı üzerinden “çalışma izni sonlandırma” bildiriminde bulunabilir. Bu bildirimler, çalışma izni belgesinin iptal sürecinin düzgün işlemesini sağlar.
Yeni İşverenin Başvurusu
Yabancıyı işe almak isteyen yeni işveren, e-Devlet e-İzin sistemi üzerinden yabancı için çalışma izni başvurusu yapar. Bu başvuru, gerek belge gerek değerlendirme olarak ilk başvuru prosedürüyle aynıdır. Yeni işveren, gereken tüm belgeleri (iş sözleşmesi, şirket evrakları, yabancının diploma vb.) sisteme yükler ve harçları öder. Önemli nokta, yeni işverenin mümkünse yabancının önceki izni bitmeden başvuru yapmasıdır. Zira böylece yabancı, arada kaçak duruma düşmeden kesintisiz çalışabilir. Uygulamada pek çok işveren, yabancının eski izni halen geçerliyken yeni izin başvurusunu yaparak izinlerin çakışmadan geçişini sağlar.
İkamet ve Yasal Süreler
Yabancının eski işinden ayrılmasıyla çalışma izni de sonlanacağından, 10 gün içinde durumuna uygun yeni bir ikamet izni alması gerekir. Bu 10 günlük süre, yabancıya ya ülkeyi terk etmek ya da yeni başvuru yapmak için tanınan süredir. Eğer yeni işveren hemen çalışma izni başvurusunu yapmışsa, yabancı bu süreyi idareten mevcut ikamet izni gibi kullanabilir. Ancak herhangi bir başvuru olmazsa 10 gün sonra yabancı ikamet ihlali yapmış duruma düşer. Bu nedenle iş değişikliklerinde sürelerin iyi planlanması önemlidir.
Devir ve Geçiş Kolaylığı
Teknik olarak bir “transfer” mekanizması olmadığından, yeni başvuru sonuçlanana dek yabancının çalışması hukuken mümkün değildir. Pratikte bazı durumlarda yabancı, yeni başvuru yapıldığı anda eski izninin geçerlilik süresi varsa, sonuçlanıncaya kadar beklenmekte ve işe fiilen sonradan başlamaktadır. Yabancının Türkiye’de yasal olarak kalabilmesi için başvuru yapıldığına dair belgeyi ve eski izin kartını yanında bulundurması faydalı olacaktır. Başvuru onaylandıktan sonra yabancı yeni işinde resmi olarak çalışmaya başlayabilir.
Burada süresiz çalışma izni sahibi yabancılar için bir istisnadan bahsetmek gerekir. Süresiz (kalıcı) çalışma izni veya Turkuaz Kart sahibi yabancılar, işyeri sınırlaması olmaksızın herhangi bir işverende çalışabilirler. Bu kişiler iş değiştirdiğinde, çalışma izni “transferi” sorunu yaşamazlar; sadece yeni işveren ve SGK bildirimlerini yapmaları yeterlidir. Ayrıca bağımsız çalışma izni sahibi yabancılar da zaten kendi işlerinde çalıştıklarından, onların durumunda işveren değişikliği söz konusu olmaz (ancak faaliyet alanı değişirse yeni izin gerekebilir).
İşveren Değişikliğinde Hak ve Yükümlülükler
Yabancı çalışanların iş değiştirmesi durumunda hem eski hem yeni işverenin ve yabancının bazı hak ve sorumlulukları vardır:
- Kıdem ve İhbar Tazminatları: Yabancı, eski işinden ayrılırken Türk İş Kanunu’na tabi haklarını almalıdır. Çalışma izninin bitmesi veya yenilenmemesi, Yargıtay kararlarına göre işverene haklı fesih imkânı verse de yabancının en azından kıdem tazminatı hakkı saklıdır. Örneğin çalışma izni uzatılmadı diye işveren yabancıyı derhal çıkardığında, ihbar tazminatı ödemeyebilir ama kıdem tazminatını ödemelidir. Yabancı işçi, kaçak çalışmış olsa bile fiilen çalıştığı sürenin ücret ve tazminatlarını talep edebilir.
- Sosyal Güvenlik Devamlılığı: Yabancı çalışanın SGK girişi eski işinden çıkışıyla son bulur. Yeni işe başladığında yeniden SGK işe girişi yapılmalıdır. İki iş arasında boşluk olursa, bu sürede yabancı sağlık sigortasından faydalanamaz. Mümkünse işten ayrılış ve yeni işe başlama tarihleri arka arkaya olmalıdır.
- Eski İzin Süresinin Kullanımı: Bazı durumlarda yabancının eski çalışma izni süresi henüz dolmamış olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki izin belgesi üzerinde yazan süre dolmamış olsa bile, yabancı artık o işyerinde çalışmadığı için izin geçersiz hale gelir. Yeni işveren o eski izin kartını kullanamaz. İzin süresinin kalan kısmı maalesef başka bir işyerine aktarılamaz. Bu durum, yabancılar açısından bazen süre kaybı olarak görülse de mevzuat böyle işlemektedir.
- Başvuru Esnasında Çalışma: Yeni çalışma izni başvurusu sonuçlanmadan yabancının yeni işinde fiilen çalışması kanunen uygun değildir. Ancak sürecin fiili şartları gereği, bazı işverenler “başvuru yaptık, nasılsa çıkacak” diyerek yabancıyı hemen işe başlatabiliyor. Bu risklidir; eğer denetim olursa yabancı izinsiz çalışıyor durumuna düşer ve hem işverene hem yabancıya idari para cezası kesilebilir. En sağlıklısı, yeni izin onaylanana dek beklemektir.
- Kamu Personeli veya Özel Sektör Ayrımı: Yabancılar kural olarak kamu kurumlarında çalışamaz (istisnai vatandaşlık halleri hariç). Dolayısıyla özel sektörden kamuya geçiş söz konusu olmaz. Kamuya bağlı bir proje ya da üniversite ile sözleşmesi biten yabancı, özel sektöre geçerken de yine yeni izin almalıdır.
Özetle, yabancının işveren değişikliği = yeni çalışma izni demektir. Burada herhangi bir otomatik geçiş yoktur. Yabancı çalışan ve yeni işveren, bu süreci mümkün olduğunca kesintisiz yönetmekle yükümlüdür. Aksi halde, yabancının çalışma ve ikamet statüsünde aksamalar olabilir.
Çalışma İzni Transferi Sonuç
“Çalışma izni transferi” aslında hukuki olarak yeni bir çalışma izni başvurusu anlamına gelir. Yabancıların çalışma izinleri belirli bir işyeriyle sınırlı olduğundan, iş değişikliği yapacak yabancılar sanki ilk defa izin alıyormuş gibi işlem yapmalıdırlar. Bu durum, yabancılar açısından bazen zahmetli olsa da, Türkiye’nin izinleri sıkı takip etme politikasından kaynaklanır. Her işveren, kendi bünyesindeki yabancı için sorumluluk almalı ve Bakanlıktan onay almalıdır.
Yabancı çalışanların iş değiştirme sürecinde dikkat etmeleri gereken en önemli husus, zamandır. Yeni iş için izin başvurusu yapmadan önce eski işinden ayrılan yabancı, 10 günlük sürede yeni başvuru veya ikamet adımını atmazsa yasal statüsünü kaybeder. Bu nedenle, ideal senaryo eski izin süresi bitmeden yeni işin izninin çıkmasıdır. Bunun için de planlı hareket etmek şarttır.
İş değişikliği sürecinde bir İstanbul yabancılar hukuku avukatı ile çalışmak, yapılacak işlemlerin eksiksiz ve hızlı olmasını sağlar. Hem eski izin iptali, hem yeni izin başvurusu, hem de aradaki ikamet durumu gibi konularda uzman desteği, yabancının hak kaybı yaşamadan sorunsuz geçiş yapmasına yardımcı olacaktır. Unutulmamalı ki, kaçak duruma düşen bir yabancı hem para cezası hem de deport (sınır dışı) riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Sonuç olarak, çalışma izni transferi diye bir uygulama olmasa da, yabancının kariyer değişikliği mümkündür – yeter ki mevzuata uygun şekilde yeni izin alınsın. Doğru yönetilen bir süreçle, yabancı çalışan farklı iş deneyimlerine Türkiye’de devam edebilir ve işverenler de nitelikli yabancı çalışanları kadrolarına katabilir. Bu süreçte profesyonel destek almak isteyenler için bir İstanbul yabancılar hukuku avukatı, başvuru ve izin işlemlerinin her aşamasında önemli kolaylıklar sağlayabilir.
Çalışma İzni Transferi Sık Sorulan Sorular
Çalıştığım işyerini değiştirmek istiyorum. Mevcut çalışma iznimi yeni işyerine aktarabilir miyiz?
Hayır, mevcut çalışma izninizi direkt aktaramazsınız. Yeni işvereniniz sizin için yeniden çalışma izni başvurusu yapmalıdır. Yani izin transferi diye bir şey yoktur; yeni işyerinde çalışmak için sanki ilk defa izin alıyormuş gibi süreç işletilir. Eski işyerindeki izniniz de o işten ayrılınca geçersiz hale gelir.
İşten ayrıldıktan sonra yeni işe başlamam biraz zaman alacak. Bu arada Türkiye’de kalabilir miyim?
Çalışma iznine dayalı ikamet izniniz, işten ayrılınca (veya izin süresi bitince) en fazla 10 gün daha geçerlidir. Bu sürede yeni bir ikamet izni (örn. turist ikameti) başvurusu yapmalısınız veya yeni işvereniniz çalışma izni başvurusu yapmış olmalıdır. Aksi halde 10 gün sonra kaçak duruma düşersiniz. Dolayısıyla işten ayrılır ayrılmaz ikamet konusunu planlamalısınız.
Yeni işverenim çalışma izni başvurumu yaptı, sonuç bekliyoruz. Bu arada çalışabilir miyim?
Hukuken, çalışma izni onaylanmadan yeni işte çalışmaya başlamamanız gerekir. Başvuru yapıldı diye otomatik çalışma hakkı doğmaz. Sonuç çıkana kadar beklemeniz en güvenli yoldur. Eğer başvuru sonuçlanmadan çalışırsanız ve denetim olursa, izinsiz çalışmadan ceza alabilirsiniz. Başvuru onaylanır onaylanmaz ise hemen işbaşı yapabilirsiniz (izin başlangıç tarihi belge üzerinde yazar).
Süresiz çalışma iznim var. İş değiştirmek istersem yeni başvuru yapmam gerekir mi?
Hayır. Süresiz çalışma izni veya Turkuaz Kart sahibiyseniz, işyeri sınırlamanız yoktur. Dilediğiniz işte çalışabilirsiniz. Sadece SGK ve ilgili kurumlara durumunuzu bildirmeniz yeterlidir. Bu durumda izin transferine gerek yoktur, çünkü zaten izin belgeniz tüm işyerlerini kapsar. Yine de meslek değişikliği gibi durumlarda (eğer mesleki bir kısıtlama notu varsa) ilgili oda/kurum kayıtlarınızı güncellemeniz gerekebilir.
Eski çalışma iznim süresi henüz dolmadı, yeni işe geçtim. Eski iznimi iptal ettirmeme gerek var mı?
Eski işvereniniz zaten ayrılışınızı bildirdiğinde izin fiilen sona erecektir. Sizin ayrıca iptal ettirmenize gerek yok, ancak isterseniz e-Devlet üzerinden siz de sonlandırma bildirebilirsiniz. Zaten eski iznin kalan süresini başka yerde kullanamazsınız. Yeni işverenin alacağı izin geçerli olacaktır. Eski iznin kartını iade etmenize gerek yok, ancak artık o kartı taşımak size bir hak vermez. Yeni izin kartınız geldikten sonra onu kullanacaksınız.
