Bu makalemizin konusu “Boşanma Davası Devam Ederken Araç Satışı” olup dikkatle okumanızı öneririz. Boşanma süreci, çiftler için hem duygusal hem de finansal açıdan büyük zorluklar barındıran karmaşık bir dönemdir. Bu hassas süreçte, evlilik birliği içinde edinilen malvarlıklarının akıbeti, eşler arasında sıkça anlaşmazlıklara ve endişelere yol açmaktadır. Özellikle bir aracın, boşanma davası devam ederken veya dava öncesinde eşlerden biri tarafından satılması, diğer eşin en büyük korkularından biri olan “mal kaçırma” endişesini beraberinde getirir. Bu durum, hak kaybına uğrama ve mal rejiminin tasfiyesinden doğan alacakların tahsil edilememesi gibi telafisi güç sonuçlar doğurabilir.
Bu makalenin amacı, potansiyel müvekkillerin bu kritik soruya yanıt bulmalarına yardımcı olmak, konuyu hukuki zeminde tüm detaylarıyla aydınlatmak ve haklarını korumak için izleyebilecekleri hukuki yol haritasını sunmaktır. Bu rehber, basit bir soru-cevap formatının ötesine geçerek, Türk Medeni Kanunu (TMK) ve Yargıtay içtihatları ışığında, boşanma sürecinde araç satışının hukuki sonuçlarını, malvarlıklarının sınıflandırılmasını ve başvurulabilecek yasal önlemleri kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Bir eşin diğerinden mal kaçırma girişimi, her ne kadar ceza hukuku kapsamında doğrudan bir suç teşkil etmese de, medeni hukuk bağlamında ağır sonuçları olan ve mağdur tarafın ciddi hukuki hak iddialarına konu olabilen bir eylemdir. Bu durum, hukuki sürecin sadece boşanmanın kendisiyle sınırlı kalmadığını, aynı zamanda boşanma sonrası açılan mal rejimi tasfiyesi davasıyla da devam ettiğini göstermektedir.
Mal Rejimi ve Malların Sınıflandırılması
Boşanma sürecinde mal paylaşımının nasıl yapılacağının anlaşılması için öncelikle Türk hukukunda geçerli olan mal rejimlerinin ve malların hukuki sınıflandırmasının bilinmesi gerekmektedir.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Türk Medeni Kanunu, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni düzenleme ile yasal mal rejimi olarak “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi”ni kabul etmiştir. Eşler, evlenmeden önce veya evlilik sırasında noter huzurunda yapacakları bir sözleşme ile farklı bir mal rejimini (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı) tercih etmedikleri sürece, bu yasal rejimin hükümlerine tabi olurlar.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde temel prensip, evlilik birliği süresince karşılık ödenerek elde edilen tüm malvarlığı değerlerinin eşlerin ortak mülkiyetinde sayılması ve boşanma veya ölüm gibi durumlarla mal rejiminin sona ermesi halinde eşit olarak paylaştırılmasıdır.
Edinilmiş Mallar ve Kişisel Mallar Arasındaki Temel Farklar
Yasal mal rejimi, eşlerin malvarlığını iki ana kategoriye ayırır: edinilmiş mallar ve kişisel mallar. Bu ayrım, boşanma durumunda hangi malların paylaşıma dahil edileceğini belirlemesi açısından hayati öneme sahiptir.
- Edinilmiş Mallar: Evlilik birliği süresince eşlerin karşılık ödeyerek (çalışma, emek, yatırım vb.) elde ettiği malvarlığı değerleridir. Buna örnek olarak maaş, sosyal güvenlik ödemeleri, çalışma gücü kaybı tazminatları ve kişisel malların gelirleri (örneğin, evlilik içinde kiraya verilen bir kişisel maldan elde edilen kira geliri) gösterilebilir. Boşanma durumunda bu malların “artık değeri” eşler arasında eşit olarak bölüşülür.
- Kişisel Mallar: Paylaşıma tabi olmayan, bir eşe sıkı sıkıya bağlı malvarlığı değerleridir. Kanun ve Yargıtay içtihatlarına göre, kişisel mallar şunlardır:
- Evlilik öncesi edinilen mallar.
- Miras veya bağış yoluyla edinilen mallar.
- Manevi tazminat alacakları.
- Kişisel kullanıma özgü eşyalar (takılar, giysiler).
- Kişisel malların yerine geçen değerler. Örneğin, evlilik öncesi sahip olunan bir arabanın satılarak yerine yeni bir araba alınması durumunda, yeni alınan araç da kişisel mal olarak kabul edilir.
Bir Aracın Hukuki Statüsü
Bir aracın boşanma sürecindeki hukuki statüsü, edinilme şekline ve mal rejimine göre belirlenir.
- Evlilik İçinde Alınan Araç: Kural olarak, evlilik birliği içinde eşlerin ortak çabasıyla veya gelirleriyle satın alınan bir araç, edinilmiş mal olarak kabul edilir ve boşanmada mal paylaşımına dahildir.
- Evlilik Öncesi Alınan Araç: Evlenmeden önce edinilen bir araç, ilgili eşin kişisel malıdır ve boşanma davasında paylaşıma dahil edilmez.
- Miras veya Bağış Yoluyla Edinilen Araç: Bir eşe miras kalan veya bağış yoluyla hediye edilen bir araç da, edinilme sebebi itibarıyla kişisel mal niteliğindedir ve paylaşılmaz.
Ancak bu basit sınıflandırmanın ötesinde, hukuki süreçte karşılaşılan karmaşık durumlar da mevcuttur. Yargıtay’ın yerleşik kararları, işlemin kağıt üzerindeki görünümünden ziyade, ardındaki gerçek iradeyi dikkate alır. Örneğin, yüksek vergi ve harçlardan kaçınmak amacıyla bir malın satış gibi gösterilerek aslında bağış yapılması durumu, Yargıtay tarafından değerlendirilerek işlemin bağış olduğu kabul edilebilir. Bu, bir eşin malvarlığının hukuki statüsünün belirlenmesinde, resmi belgelerin ötesinde, olayın tüm koşullarının ve tarafların gerçek niyetinin araştırılması gerektiğini gösterir.
Bu temel ilkeler ışığında, bir aracın mal rejimi içindeki yerini daha net anlamak için aşağıdaki tablo yardımcı olacaktır:
| Malın Edinilme Şekli | Hukuki Statüsü | Boşanmada Paylaşım Durumu |
| Evlilik birliği içinde karşılık ödenerek alım (maaş, kira geliri vb.) | Edinilmiş Mal | Paylaşılır |
| Evlilik öncesi edinilen malvarlığı | Kişisel Mal | Paylaşılmaz |
| Miras veya bağış yoluyla edinilen malvarlığı | Kişisel Mal | Paylaşılmaz |
| Kişisel malların yerine geçen mal (örneğin evlilik öncesi arabanın satılıp yenisinin alınması) | Kişisel Mal | Paylaşılmaz |
Boşanma Sürecinde Araç Satışı ve Mal Kaçırma
Boşanma davası devam ederken bir eşin aracı satması veya devretmesi, genellikle “mal kaçırma” olarak nitelendirilir ve bu durumun hukuki sonuçları, halk arasında bilinenin aksine, ceza hukuku değil, medeni hukuk alanında ortaya çıkar.
Satışın Geçerliliği ve “Mal Kaçırma” Kavramı
Boşanma sürecinde, eşlerden birinin malvarlığını diğer eşin haklarından kaçırmak amacıyla elden çıkarması, hukuk terminolojisinde “mal kaçırma” olarak adlandırılır. Bu eylem, Türk Ceza Kanunu’nda özel bir suç olarak düzenlenmemiştir ve doğrudan bir cezai yaptırımı bulunmamaktadır. Bu durum, kamuoyundaki yanlış algının aksine, eylemi gerçekleştiren eşin cezaevine gireceği anlamına gelmez. Ancak, bu eylemin medeni hukuk bağlamında yol açtığı finansal sonuçlar son derece ciddidir. Mal kaçıran eş, yaptığı işlemin hukuken yok sayılması ve hatta yargılama giderleri ile karşı tarafın avukatlık ücretlerinin kendisine yüklenmesi gibi ağır mali yükümlülüklerle karşı karşıya kalır. Bu durum, mal kaçırma teşebbüsünün asıl “cezası”nın, adli para cezası veya hapis değil, hukuki sürecin sonunda doğan mali sorumluluklar olduğunu göstermektedir.
Edinilmiş Mallara “Değer Olarak Eklenen” Tasarruflar (TMK m. 229)
Türk Medeni Kanunu’nun 229. maddesi, bir eşin mal kaçırma niyetini engellemek ve diğer eşin hakkını korumak için kritik bir düzenleme getirir. Buna göre, mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde, diğer eşin rızası olmadan yapılan “olağan hediyeler dışında” kalan karşılıksız kazandırmalar (örneğin, bir yakına bedelsiz araç devri), mal rejiminin tasfiyesinde eklenecek değer olarak kabul edilir.
Ayrıca, bir eşin, diğer eşin katılma alacağını azaltma kastıyla yaptığı devirler de, devrin üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin, tasfiye hesabına eklenecek değer olarak dahil edilir. Bu durum, mahkemenin işlemi gerçekleştiren eşin niyetini araştırmasına ve bu niyeti ispatlayan deliller bulunması halinde, yapılan satışı hukuken yok sayarak o malın değerini tasfiye hesabına eklemesine olanak tanır. Satış işlemi hukuken geçerli olsa dahi, malın değeri, mal paylaşımı hesabına dahil edilerek mağdur eşin alacağı belirlenir.
Değer Artış Payı ve Katkı Payı Alacağı
Boşanma sürecinde, araç bir eşin kişisel malı olsa bile, diğer eşin bu araç üzerinde bir alacak hakkı doğabilir. TMK 227’ye göre, bir eşin, diğer eşe ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına kendi kişisel malıyla veya edinilmiş malıyla katkıda bulunması halinde, bu katkı oranında değer artış payı alacağı talep edebilir.
Örneğin, bir eşin evlilik öncesinde satın aldığı aracın (kişisel mal), evlilik birliği süresince onarım ve bakım masraflarının diğer eşin maaşıyla (edinilmiş mal) karşılanması durumunda, katkıda bulunan eş, bu masraflar oranında aracın değerindeki artıştan pay talep edebilir. Bu yasal düzenleme, eşlerin hukuken kişisel mal sayılan varlıklar üzerinde bile finansal hak iddia edebilme potansiyelini ortaya koyar ve mal paylaşımı sürecine çok daha derin bir boyut katar.
Boşanma Davası Devam Ederken Araç Satışı Hukuki Önlemler ve Dava Yolları
Bir eşin boşanma davası devam ederken veya öncesinde aracı satmasıyla karşı karşıya kalan kişi, hak kaybını önlemek için derhal hukuki adımlar atmalıdır. Bu adımlar, satış işlemini durdurmayı ve hak edilen alacak miktarını güvence altına almayı amaçlar.
İhtiyati Tedbir Kararı: Satışı Engellemenin En Etkili Yolu
Haksız bir devrin önüne geçmenin en etkili ve pratik yolu, mahkemeden ihtiyati tedbir kararı talep etmektir. Bu karar, malın satışını, bağışını veya üçüncü kişilere devrini geçici olarak engeller. Bu sayede, mal kaçırma girişimi fiilen durdurulmuş olur.
Bu noktada önemli bir hukuki detay bulunmaktadır: ihtiyati tedbir kararı, boşanma davası içinde değil, boşanma davasından ayrı olarak açılması gereken mal paylaşımı davasında talep edilir. Boşanma davası ve mal paylaşımı davası, farklı amaçlara hizmet eden, farklı hukuki süreçlerdir. Bu nedenle, araç satışı riskine karşı önlem almak isteyen eşin, boşanma davasıyla birlikte veya sonrasında mal paylaşımı davası açması ve bu dava dilekçesinde aracın devrinin engellenmesi için ihtiyati tedbir talebini açıkça belirtmesi gerekir.
Mal Paylaşımı Davası
Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte mal rejimi sona erer ve eşlerin edinilmiş malların tasfiyesi ve paylaşımı için mal paylaşımı davası açma hakkı doğar. Bu dava, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Bu dava, eşlerin evlilik birliği içinde elde ettiği malların (araç, ev, banka birikimi vb.) güncel değerlerinin belirlenmesini, borçların düşülmesini ve kalan “artık değerin” eşit olarak paylaşılmasını sağlar. Satılan araç, mal kaçırma amacıyla elden çıkarılmışsa, bu dava kapsamında eklenecek değer olarak hesaba katılır ve değeri üzerinden davacı eşin katılma alacağı hesaplanır.
Tasarrufun İptali Davası
Literatürde yer alan ve İcra ve İflas Kanununda düzenlenen tasarrufun iptali davası, bir eşin mal kaçırma girişimine karşı akla gelebilecek bir diğer hukuki yoldur. Ancak, bu davanın temel amacı, alacaklıların borçludan alacaklarını tahsil edememesi durumunda, borçlunun mallarını üçüncü kişilere devretme işleminin iptal edilerek, bu mallar üzerinde haciz ve satış yoluyla alacağın tahsil edilmesidir.
Mal paylaşımı davalarında ise alacak, boşanma ile birlikte mal rejiminin tasfiyesi sonucunda ortaya çıkan bir “katılma alacağı”dır. Bu durum, tasarrufun iptali davasının gerektirdiği borç ilişkisi ve aciz vesikası gibi karmaşık şartların, mal paylaşımı uyuşmazlıkları için her zaman uygun bir hukuki zemin oluşturmayabileceği anlamına gelir. Bu nedenle, mal paylaşımından doğan hakların korunması için en birincil ve en doğru hukuki yol,
Türk Medeni Kanunu kapsamında açılacak mal paylaşımı (katılma alacağı) davasıdır.
Aşağıdaki tablo, boşanma sürecinde başvurulabilecek hukuki yolların amaçlarını, dayandıkları kanunları ve temel farklarını özetlemektedir:
| Hukuki Yol | Hukuki Zemin | Amacı | Zamanlaması |
| İhtiyati Tedbir Kararı | TMK m. 199, HMK | Haksız mal devrini durdurmak, malın üçüncü kişilere satışını engellemek | Mal paylaşımı davası içinde talep edilir. |
| Mal Paylaşımı Davası | TMK m. 239 vd. | Edinilmiş malların tasfiyesi ve katılma alacağının belirlenmesi | Boşanma ile birlikte veya boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 10 yıl içinde açılabilir. |
| Tasarrufun İptali Davası | İİK m. 277 vd. | Borçlunun alacaklıdan mal kaçırmasını engellemek | Genellikle borç ilişkilerinde kullanılan özel bir dava türüdür. |
İspat, Değer Tespiti ve Yargıtay İçtihatları Işığında Örnek Durumlar
Bir aracın satışının “mal kaçırma” saikiyle yapıldığını ispatlamak, hukuki sürecin en önemli aşamalarından biridir. Bu durumun ispatlanması için mahkeme, her türlü delili değerlendirir ve işlemi gerçekleştiren eşin niyetini sorgular.
Mal Kaçırma Niyetini Nasıl İspatlarsınız?
Mal kaçırma iddiasını ispat yükü, genellikle bu iddiayı ileri süren eşin üzerindedir. Ancak, bu iddiayı desteklemek için kullanılabilecek birçok delil mevcuttur. Bunlar arasında banka hesap hareketleri, aracın satışına ilişkin resmi alım satım belgeleri, tapu kayıtları, taraflar arasındaki elektronik yazışmalar (WhatsApp, SMS), ve hatta tanık beyanları sayılabilir. Mahkeme, özellikle satış bedelinin rayiç değerin çok altında olması, aracın bir akrabaya devredilmesi veya boşanma kararı alınır alınmaz hızlıca elden çıkarılması gibi şüpheli durumları dikkate alır. Bu tür işlemler, mal kaçırma niyetinin bir karinesi olarak değerlendirilebilir.
Aracın Değerinin Tespiti
Mal rejimi tasfiyesinde, satılan aracın değeri, boşanma davasının açıldığı tarihe en yakın sürüm (rayiç) değeri üzerinden hesaplanır. Bu değerin belirlenmesi için mahkeme, genellikle bilirkişi incelemesi yaptırır. Bu durum, aracın satışından elde edilen gelirin, mal paylaşımına dahil edilecek alacak miktarını belirlemede esas alınacağını gösterir. Ancak, satılan aracın bedelinin ne kadarının varlığını sürdürdüğü veya nasıl harcandığı da önem taşır. Yargıtay kararları, bu konuda önemli örnekler sunmaktadır.
Yargıtay Kararları Işığında Örnek Durumlar
Yargıtay, boşanma sürecinde satılan mallara ilişkin çeşitli kararlar vermiştir. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 04.07.2023 tarihli bir kararına göre, boşanma davasından bir yıl önce satılan bir aracın bedeli, evlilik birliği içinde “tüketildiği” anlaşıldığından, tasfiyeye tabi bir mal kalmamış ve diğer eşin alacak talebi reddedilmiştir. Bu karar, mal kaçırma niyetinin kanıtlanmasının ötesinde, elde edilen gelirin akıbetinin de önemli olduğunu göstermektedir. Bir diğer Yargıtay kararı ise, annenin çocuğuna
satış olarak gösterdiği ancak aslında bağış olan taşınmazın, yüksek harçlardan kaçınma amacı taşıdığı için kişisel mal olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu durum, mahkemelerin devir işlemlerinin ardındaki gerçek niyetin ortaya çıkarılmasına yönelik güçlü bir eğilim içinde olduğunu bir kez daha kanıtlamaktadır.
Boşanma Davası Devam Ederken Araç Satışı Sonuç
Boşanma davası devam ederken bir aracın satışı, basit bir mülkiyet devri işlemi değil, ciddi hukuki sonuçları olan, karmaşık bir konudur. Bu süreçte hak kaybına uğramamak için konunun hukuki zemini, mal rejimi türleri ve malların sınıflandırılması detaylı bir şekilde anlaşılmalıdır. Bir aracın edinilmiş mal mı yoksa kişisel mal mı olduğu, boşanma sonrası yapılacak mal paylaşımının temelini oluşturur.
Bir eşin, boşanma sürecinde mal kaçırma kastıyla bir aracı elden çıkarması, ceza hukuku anlamında bir suç olmamakla birlikte, ağır hukuki ve finansal sonuçlar doğurur. Bu tür bir işlem, diğer eşin katılma alacağı hakkını ortadan kaldırmaz; aksine, malın değeri eklenecek değer olarak mal rejimi tasfiyesi hesabına dahil edilir ve mal kaçıran eşin yargılama giderleri gibi ek maliyetlerle karşı karşıya kalmasına neden olabilir.
Bu zorlu ve teknik süreci başarıyla yönetmek ve haklarınızı güvence altına almak için atmanız gereken en kritik adımlar şunlardır:
- Hukuki Destek Alın: Boşanma davasının başladığı veya başlayacağı anlaşılır anlaşılmaz, mal kaçırma riskine karşı derhal bir aile hukuku avukatından hukuki danışmanlık alın.
- İhtiyati Tedbir Talebi: Aracın satılmasını engellemek için, mal paylaşımı davası ile birlikte derhal mahkemeden ihtiyati tedbir kararı talep edin. Bu karar, malın devrini geçici olarak durduracak en etkili yoldur.
- Delil Toplayın: Aracın edinilme şekline ve satışına ilişkin tüm belgeleri, banka hesap dökümlerini ve varsa diğer iletişim kayıtlarını toplayarak hukuki sürecin ispat aşamasına hazırlık yapın.
Unutulmamalıdır ki, hukuki süreçte doğru zamanda atılan doğru adımlar, telafisi güç hak kayıplarının önüne geçebilir. Bu nedenle, bu gibi durumlarda uzman bir aile hukuku uzmanından destek almak hayati önem taşımaktadır. Özellikle İstanbul Boşanma Avukatı desteği, bu karmaşık süreçte haklarınızı korumanın ve en doğru stratejiyi belirlemenin anahtarıdır. Hak kaybına uğramamak için bir İstanbul Boşanma Avukatı ile çalışmak, sürecin en başından itibaren size profesyonel bir rehberlik sağlayacaktır.
