Şirket ortağı yabancıların çalışma izni, Türkiye’de bir ticari şirkete ortak olan yabancıların, aktif olarak o şirket bünyesinde çalışabilmeleri için almaları gereken yasal izindir. Yabancı bir şahıs, limited şirket ortağı, anonim şirket hissedarı veya başka bir şirket türünde pay sahibi olabilir; ancak bu ortaklık sıfatı tek başına Türkiye’de çalışma hakkı vermez. Yabancı ortak şirketinde fiilen çalışacaksa (örneğin müdür, genel müdür, yönetim kurulu üyesi gibi görevler üstlenecekse) çalışma izni alması zorunludur. Bu durum, Türk hukukunda açıkça düzenlenmiştir: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre yabancı şirket ortakları ve yönetim kurulu üyeleri, ikamet ederek şirket işlerinde çalışmak istiyorlarsa çalışma izni ile çalışabilirler; sadece sermayedar konumunda olup yönetimde bulunmayan ve Türkiye’de ikamet etmeyen yabancılar ise izin yükümlülüğünden muaftır. Bu makalede, şirket ortağı yabancıların çalışma izni başvurularının şartları, ilgili mevzuat ve uygulamadan örnekler detaylı biçimde incelenecektir.
Türkiye’de yabancı sermayeli bir şirket kurmak veya mevcut bir şirkete ortak olmak mümkün ve yasaldır. İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı desteğiyle birçok yabancı yatırımcı şirketlerini kurup ticari faaliyete başlamaktadır. Ancak yabancıların şirket ortağı olmaları, doğrudan o şirketin faaliyetlerinde görev alabilecekleri anlamına gelmez. Çalışma izni olmaksızın bir yabancının şirketinde müdürlük yapması, iş ve işlemleri yürütmesi kanunen yasaktır. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sıkça sorulan sorularında da “yabancı şirket ortakları ve yönetim kurulu üyelerinin çalışma izni alarak çalışabilecekleri, aksi halde sadece hissedar konumunda kalabilecekleri” belirtilmiştir. Özetle, yabancı uyruklu bir kişi Türkiye’de şirket kurabilir veya ortak olabilir; fakat şirkette aktif çalışacaksa, şirket ortağı çalışma izni başvurusu yapmalıdır.
Şirket Ortağı Yabancıların Çalışma İzni Yasal Dayanak ve Mevzuat
Yabancıların çalışma izinleri 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile düzenlenir. Ayrıca 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ve ilgili yönetmeliklerde yabancı şirket ortaklarının durumu ele alınmıştır. Kanunun açık hükmü gereği, limited şirketin yabancı müdürü, anonim şirketin yabancı yönetim kurulu üyesi veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin yabancı komandite ortağı ancak çalışma izni alarak bu görevlerini icra edebilirler. Bunun tek istisnası, yabancı kişinin anonim şirkette yönetim kurulu üyesi olup da Türkiye’de ikamet etmeksizin sadece toplantılara katılmasıdır; ikamet etmeyen yönetim kurulu üyeleri çalışma izni almak zorunda değildir. Benzer şekilde, limited şirkette sadece sermayedar olup şirket müdürü olmayan yabancı ortaklar, şirket işlerinde fiilen çalışmadıkça izin almak zorunda değildir. Bu ayrımlar, yabancının ülkemizdeki statüsüne göre farklı muamele yapıldığını gösterir: Aktif görev alan yabancı ortak = çalışan, pasif ortak = yatırımcı.
Şirket Ortağı Yabancıların Çalışma İzni Başvuru Şartları
Şirket ortağı yabancı için çalışma izni başvurusunda, diğer çalışma izinlerine ek olarak bazı özel kriterler aranmaktadır. Öncelikle yabancı ortağın şirkette belirli bir oranda pay sahibi olması gerekir. Uygulamadaki mevzuata göre, çalışma izni talep eden yabancı ortak, şirkette en az %20 hisse sahibi olmalı ve bu hissenin değeri en az 40.000 TL tutarında olmalıdır. Bu şart, çok küçük sembolik ortaklıklarla çalışma izni başvurularının önüne geçmek içindir. Örneğin %1 paya sahip bir yabancı ortak, sırf bu ortaklığı gerekçe göstererek çalışma izni alamaz; en az %20 ortaklık aranmaktadır. Nitekim Yargıtay da bir kararında şirketin %1 hissedarının durumunu değerlendirirken, bu düşük oranı “sembolik ortaklık” olarak nitelendirmiş ve kişinin şirket çalışanı sayılmasına engel olmadığını ifade etmiştir. Dolayısıyla idare de benzer şekilde düşük paylı ortakların çalışma izni taleplerine sıcak bakmamaktadır.
Bunun yanı sıra, yabancı ortağın şirkette üstleneceği rol önemlidir. Çalışma izni genellikle şirket müdürü, genel müdür, yönetici veya şirketi temsile yetkili kişi sıfatıyla istenir. Başvuru dosyasında, yabancı ortağın şirkette hangi pozisyonda ve görevde çalışacağı belirtilir; bu görev tanımı, şirketin ihtiyacına ve yabancının niteliğine uygun olmalıdır. Ayrıca şirketin ekonomik yeterliliği de değerlendirilir. Mevcut mevzuata göre, şirketin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL olması veya yeterli ticari hacme sahip olması aranır. Eğer şirket bu sermaye şartını karşılamıyorsa, alternatif olarak son yıl içinde 250.000 USD ihracat yapmış olması ya da 800.000 TL yıllık ciro şartı devreye girer. Bu finansal kriterler, küçük ölçekli ve faaliyeti zayıf şirketler üzerinden yabancılara çalışma izni alınmasını engellemeyi amaçlar. Yani şirket gerçekten aktif ve belli bir ekonomik büyüklüğe sahip olmalıdır ki yabancı ortağı için çalışma izni alınabilsin.
5 Türk Çalışan Zorunluluğu
Türkiye’de yabancı çalışma izni değerlendirme kriterlerinin belki de en bilinen şartı, işyerinde her yabancı için en az beş Türk vatandaşı çalışanın istihdam edilmesidir. Peki bu koşul, şirket ortağı yabancı için nasıl uygulanır? Mevzuat, yeni kurulmuş şirketlerin ilk dönemlerinde bu şartı hemen sağlayamayabileceğini öngörerek bir esneklik tanır. Uygulamada, şirket ortağı yabancıya ilk 1 yıllık çalışma izni verilirken, ilk yılın sonunda bu yabancının çalıştığı şirkette en az 5 Türk çalışan istihdam edilmiş olması beklenir. Yani çalışma izni verildiğinde henüz 5 Türk şartı aranmamakta, ancak iznin son altı ayında şirketin bu kriteri yerine getirmesi zorunlu tutulmaktadır. Eğer yabancı ortak, şirketinde tek yabancı ise ilk yıl sonunda en az 5 Türk personel çalıştırılıyor olmalıdır. Birden fazla yabancı çalışan varsa, her biri için 5 Türk kuralı geçerli olur. Bu koşul sağlanmazsa uzatma başvurusu reddedilebilir. Ancak bazı sektörlerde veya özel durumlarda istisna uygulanabilmektedir: Örneğin eğlence sektörü gibi alanlarda 10 Türk istihdam eden işletmelerde her yabancı için 5 Türk şartı aranmaksızın da izin verilebilir.
Şirket Ortağı Yabancıların Çalışma İzni Başvuru Süreci
Şirket ortağı yabancının çalışma izni başvurusu, diğer tüm çalışma izni başvuruları gibi e-Devlet üzerinden çevrimiçi yapılır. Başvuruyu doğrudan yabancının kendisi yapamaz; işveren sıfatıyla şirket adına başvuru yapılması gerekir. Yani yabancı ortağın, öncelikle kendi şirketinde resmi bir görev (müdürlük gibi) alması ve şirketin o yabancı adına izne başvurması lazımdır. Başvuru dosyasına, şirketin ticaret sicil gazetesi, yabancının ortak olduğunu gösteren belgeler, hissedarlık oranını ve sermaye tutarını gösteren evraklar, finansal tablolar, vergi levhası, SGK dökümleri gibi şirket bilgilerinin yanı sıra yabancının diploma, pasaport, biyometrik fotoğraf gibi kişisel belgeleri de eklenir. Eğer yabancı, Türkiye’de en az 6 ay ikamet izni sahibi ise başvurusunu Türkiye’den yapabilir; aksi takdirde kendi ülkesindeki Türk konsolosluğuna çalışma vizesi başvurusu yaparak süreci başlatması gerekir. Konsolosluk üzerinden gelen başvurularda, Bakanlık elektronik sistemine düşen referans numarası ile işveren Türkiye’den devam eder. Başvuru tamamlandıktan sonra Bakanlık, şirketin ve yabancı ortağın durumunu değerlendirir; gerekli görürse ek bilgi talep edebilir.
Şirket Ortağı Yabancıların Çalışma İzni Değerlendirme ve Sonuçlanma
Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, çalışma izni taleplerini genellikle 30 gün içinde sonuçlandırmayı hedefler (kanunen 90 güne kadar süreleri vardır). Şirket ortağı yabancıların başvurularında, belirtilen tüm kriterler sağlanıyorsa izin çıkması muhtemeldir. Ancak bazı durumlarda ret kararları da gündeme gelmektedir. Özellikle şirketin faaliyet göstermediği ya da yabancı ortağın gerçekten şirkette çalışmadığının tespit edildiği hallerde izin talepleri reddedilir. Örneğin sadece ikamet izni alabilmek amacıyla kağıt üstünde ortak yapılıp aslında faaliyeti olmayan şirketler üzerinden gelen başvurular Bakanlıkça geri çevrilmektedir. Bu konuda idarenin takdir yetkisi olmakla birlikte, ret kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Bir yabancının şirket ortağı çalışma izni başvurusu reddedilmişse, bu karara karşı yetkili idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Son yıllarda bazı mahkeme kararlarında, idarenin gerekçesiz ret işlemlerinin hukuka aykırı bulunarak iptal edildiği örnekler mevcuttur.
Yabancı ortakların çalışma izinlerine ilişkin yargı kararları incelendiğinde, evlilik ve aile birleşimi dışında ticari ortaklık yoluyla oturma izni elde etmek isteyenlerin başvurularına temkinli yaklaşıldığı görülür. Örneğin idare, sahte evliliklerle ikamet almaya çalışanları nasıl red ve sınır dışı ediyorsa, formalite şirket ortaklıklarına da izin vermemektedir. Geçiş başvuruları bölümündeki örnekte belirtildiği gibi, eğer yabancının tek amacı kağıt üzerinde ortak olup oturma hakkı kazanmaksa ve bu durum anlaşılırsa, çalışma izni başvurusu reddedilir ve mevcut ikamet izni bile iptal edilebilir. Yani şirket ortaklığının gerçek ve sürdürülebilir olması gerekir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi de, şirketin cüzi pay sahibi bir ortağının aslında işçi statüsünde çalıştığını ve ortaklığın sembolik olduğunu ortaya koyarak, o kişinin işçilik haklarını koruyan bir karar vermiştir. Bu karar, yabancı da olsa küçük paylı bir ortak, eğer fiilen çalışıyorsa işçi kabul edilir ve iş kanunundan faydalanır anlamına gelir. Dolayısıyla yabancı ortaklar bakımından iş hukuku ve ticaret hukuku iç içe geçebilmektedir.
Sonuç
Şirket ortağı yabancıların çalışma izni, Türkiye’de yatırım yapan yabancılar için kritik bir aşamadır. Yabancı, ortağı olduğu şirkette aktif rol alacaksa yasal olarak çalışma izni almak zorundadır. Bu iznin alınabilmesi için yabancının yeterli oranda ortaklığı olmalı, şirket belli bir ekonomik büyüklüğe ve istihdama ulaşmalı ve başvuru usulüne uygun yapılmalıdır. İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı, yabancı yatırımcıların hem şirket kuruluşu hem de çalışma izni süreçlerinde profesyonel destek sağlayarak, başvuruların eksiksiz ve doğru şekilde gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Uygun şekilde alınan çalışma izni sayesinde yabancı ortak, şirketinin günlük işleyişine resmen katılabilir, yasal hak ve yükümlülüklerle faaliyet gösterebilir. Bu da yabancı yatırımcının Türkiye’de iş yapmasını kolaylaştırır ve yatırımın sürdürülebilir olmasını sağlar. Sonuç olarak, mevzuata uygun gerçekleştirilen şirket ortağı yabancı çalışma izni, hem yabancı girişimcinin hem de çalıştığı şirketin hukuki güvenliğini temin eden vazgeçilmez bir prosedürdür.
Sık Sorulan Sorular
Yabancı bir kişi Türkiye’de şirket kurduğunda otomatik olarak çalışma hakkı kazanır mı?
Hayır, sadece şirket kurmak veya ortak olmak yabancıya çalışma hakkı vermez. Yabancı şirket ortağı, şirkette aktif olarak çalışacaksa (örneğin müdürlük yapacaksa) ayrıca çalışma izni almalıdır. Şirket ortağı olup hiçbir faaliyette bulunmadan sadece kâr payı alacaksa çalışma izni gerekmeyebilir.
Şirket ortağı yabancının çalışma izni alması için 5 Türk çalışan şartı uygulanır mı?
İlk etapta hemen uygulanmaz. Uygulamada yabancı ortağa 1 yıllık çalışma izni verilir ve bu süre içinde şirketin en az 5 Türk vatandaşını istihdam etmesi beklenir. İlk yılın sonunda 5 Türk çalışan bulunmuyorsa iznin uzatılması zorlaşır. Ancak büyük şirketlerde belirli koşullarda bu oran esnetilebilir veya farklı formüller uygulanabilir.
Yabancı ortak için çalışma izni başvurusu yaparken şirketin sermaye veya ciro şartı var mı?
Evet. Şirketin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL olması gerekir ya da alternatif olarak belli bir ciro/ihracat düzeyi aranır (örneğin 800.000 TL yıllık ciro veya 250.000 USD ihracat). Bu finansal yeterlilik, şirketin aktif olduğunu gösteren bir kriterdir. Şartlar sağlanmıyorsa başvurunun reddi mümkündür.
Yabancı şirket ortağının hissesinin oranı önemli midir?
Önemlidir. Çalışma izni değerlendirmesinde yabancının şirkette en az %20 hisseye sahip olması ve pay değerinin en az 40.000 TL olması beklenir. Çok düşük oranlı ortaklıklarda izin verilmesi ihtimali düşüktür, çünkü bu durum yabancının fiilen çalışmayıp sadece formalite ortak olduğunu düşündürebilir.
Şirket ortağı yabancı çalışma izni almazsa ne olur?
Eğer yabancı ortak, çalışma izni almadan şirketinde aktif çalışırsa, yakalandığında izinsiz çalışma fiili oluşur. Bu durumda hem yabancı hem şirket hakkında idari para cezası uygulanabilir. Ayrıca yabancının ikamet izni iptal edilebilir ve sınır dışı edilme riski doğar. Bu yüzden yabancı ortakların izin almadan şirket işlerinde çalışması ciddi sonuçlar doğurabilir.
