Teknolojinin hayatımızın merkezine yerleştiği günümüzde çocuklarımız dijital dünyanın yerlileri olarak büyümektedir. Ancak bu sınırsız dijital özgürlük ortamı, henüz ergin olmamış bireyleri farkında olmadan ciddi hukuki risklerle karşı karşıya bırakabilmektedir. Ebeveynlerin en çok endişe duyduğu konuların başında gelen 18 yaş altı bilişim suçu cezası kavramı, Türk Ceza Kanunu ve Çocuk Koruma Kanunu çerçevesinde özel bir yargılama rejimine tabidir. Çocukların merak, akran baskısı veya oyun içi rekabet gibi nedenlerle işledikleri fiiller, yetişkinlerden farklı soruşturma usulleri ve infaz kuralları ile değerlendirilir. Bu makale, çocuğu hakkında soruşturma başlatılan aileler için yol gösterici bir rehber niteliğindedir.
Çocuklarda Bilişim Suçlarına Yol Açan Dijital Riskler
Günümüzde internet kullanımı yaşının oldukça düşmesiyle birlikte çocuklarımız siber dünyanın tehlikelerine karşı savunmasız kalmaktadır. Bir anlık öfke veya şaka maksadıyla yapılan eylemlerin ağır cezalık suçlar olabileceği çoğu zaman öngörülemez. Özellikle online oyunlarda karakter çalınması, sosyal medya hesaplarının ele geçirilmesi veya Discord gibi platformlarda kurulan paneller üzerinden kişisel verilerin paylaşılması sıkça karşılaşılan vakalardır. Aileler genellikle eve polis geldiğinde veya savcılıktan tebligat aldıklarında durumun ciddiyetini kavramaktadır. Bu noktada 18 yaş altı bilişim suçu cezası ile ilgili doğru bilgiye sahip olmak, çocuğun geleceğini korumak adına atılacak ilk ve en önemli adımdır.
Türk Ceza Hukukunda 18 Yaş Altı Bilişim Suçu Cezası Kapsamı
Bilişim suçları Türk Ceza Kanunu içerisinde “Bilişim Alanında Suçlar” başlığı altında düzenlenmiş olsa da çocuklar tarafından işlenen suçların tipolojisi oldukça geniştir. Hukuk sistemimizde çocukların cezai sorumluluğu yetişkinlerden farklıdır ve öncelikli amaç çocuğu cezalandırmak değil topluma geri kazandırmaktır. Ancak işlenen fiilin niteliği, 18 yaş altı bilişim suçu cezası belirlenirken mahkemelerin takdir yetkisini etkileyen en temel unsurdur.
Bilişim Sistemine Girme ve Şifre Paylaşımı Suçları
Çocuklar ve gençler arasında en yaygın görülen eylem türü bir başkasının sosyal medya hesabına veya e-posta adresine izinsiz girmektir. TCK Madde 243 kapsamında düzenlenen bu suç, şifrenin kırılması veya tahmin edilmesi suretiyle işlenebilir. Bir arkadaşının Instagram hesabına “şaka yapmak” amacıyla giren bir çocuk, sistemde kalmaya devam ettiği sürece suç işlemiş sayılır. Eğer çocuk hesaba girdikten sonra şifreyi değiştirir veya hesaptaki fotoğrafları silerse, bu durum daha ağır bir yaptırımı gerektiren sistemi engelleme ve verileri yok etme suçuna dönüşür.
Oyun Karakteri Çalmanın Hukuki Boyutu ve Cezası
Online oyun dünyası, çocuklar için sadece bir eğlence aracı değil aynı zamanda ciddi bir ekonomik pazardır. Oyun karakterlerinin, itemlerin veya hesapların çalınması teknik olarak hırsızlık suçu gibi algılansa da Yargıtay bu konuda farklı bir yaklaşım sergilemektedir. Yargıtay kararlarına göre oyun karakterleri taşınır mal sayılmadığından hırsızlık suçu oluşmaz. Bunun yerine eylem TCK Madde 244/4 kapsamında değerlendirilir. Yani bir çocuğun başka bir oyuncunun hesabını ele geçirip karakterini kendi hesabına transfer etmesi “bilişim sistemindeki verileri değiştirme” suçunu oluşturur. Bu suçun cezası hırsızlığa göre daha farklı teknik unsurlar içerir ve 18 yaş altı bilişim suçu cezası hesaplamasında ciddi hapis cezası öngörülen maddelerden biridir.
Yasaklı Discord ve Telegram Panelleri Üzerinden İşlenen Suçlar
Son dönemde özellikle Discord ve Telegram gibi uygulamalarda “panel” adı verilen yasa dışı veri paylaşım gruplarının arttığı görülmektedir. Çocuklar bu gruplara merak üzerine dahil olmakta ve “sorgu paneli” adı verilen yazılımlarla vatandaşların TC kimlik numaraları veya adres bilgilerine ulaşmaktadır. Bu eylem TCK Madde 136 kapsamında “Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme” suçunu oluşturur. Ayrıca bu platformlarda müstehcen görüntülerin paylaşılması veya şantaj yapılması durumunda TCK 107 ve TCK 226 maddeleri devreye girer. Bu tür suçlamalarla karşılaşan bir çocuk için 18 yaş altı bilişim suçu cezası soruşturması oldukça kapsamlı ve çok yönlü yürütülür.
Yaş Gruplarına Göre Ceza Ehliyeti ve İndirim Oranları
Türk hukuk sistemi çocukları yaş gruplarına ayırarak cezai ehliyetlerini kademelendirmiştir. Çocuğun suçu işlediği tarihteki yaşı, uygulanacak prosedürü ve ceza miktarını doğrudan belirler.
12 Yaşından Küçük Çocuklarda Cezai Ehliyet Durumu
Suç tarihinde henüz 12 yaşını doldurmamış olan çocukların cezai ehliyeti kesinlikle yoktur. Bu çocuklar hakkında ceza kovuşturması yapılamaz ve hapis cezası verilemez. İşledikleri fiil ne kadar ağır olursa olsun, savcılık tarafından haklarında “Kovuşturmaya Yer Olmadığına” karar verilir. Ancak devlet, bu çocukların suça sürüklenmesinin önüne geçmek için koruyucu ve destekleyici tedbirler alabilir. Aileye danışmanlık verilmesi veya çocuğun eğitim kurumuna devamının sağlanması gibi tedbirler uygulanabilir.
12 İle 15 Yaş Arasındaki Çocuklarda Ceza İndirimi
Bu yaş grubu çocuk adalet sisteminin en kritik evresidir. 12 yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamış çocukların cezai ehliyeti doğrudan var kabul edilmez. Öncelikle çocuğun işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayıp algılayamadığına dair Adli Tıp Kurumu veya uzman hekimlerden rapor alınması zorunludur. Eğer çocuğun algılama yeteneği gelişmemişse ceza verilmez. Algılama yeteneği varsa ceza verilir ancak ciddi oranda indirim uygulanır. TCK Madde 31/2 uyarınca, bu yaş grubundaki çocuklar için öngörülen 18 yaş altı bilişim suçu cezası yarı oranında indirilir. Yani yetişkin birine 4 yıl ceza verilecekse, bu yaş grubundaki çocuğa 2 yıl ceza öngörülür.
15 İle 18 Yaş Grubunda Bilişim Suçu Yargılaması
15 yaşını doldurmuş ve 18 yaşını doldurmamış bireyler, kural olarak yaptıkları eylemin suç olduğunu bilebilecek olgunlukta kabul edilirler. Ancak yine de gelişimleri devam ettiği için yetişkinlere göre korunan bir statüdedirler. Bu gruptaki çocuklar hakkında Sosyal İnceleme Raporu (SİR) alınması mahkemenin takdirine bağlıdır ancak alınmaması durumunda gerekçesi belirtilmelidir. Bu yaş grubu için 18 yaş altı bilişim suçu cezası hesaplanırken cezanın üçte biri oranında indirim yapılır.
18 Yaş Altı Bilişim Suçu Cezası Soruşturma Aşamasındaki Haklar
Çocukların soruşturma evresi yetişkinlerden tamamen farklı usullere tabidir. Ailelerin bu süreçte panik yapmadan haklarını bilmesi hayati önem taşır.
Çocuk Şube ve Savcılık İfade Süreci
Yetişkinlerin aksine çocukların ifadesi karakolda veya emniyetteki polis memurları tarafından alınamaz. Çocuk Koruma Kanunu gereğince çocuğun ifadesini alma yetkisi münhasıran Cumhuriyet Savcısına aittir. Kolluk kuvvetleri sadece kimlik tespiti yapabilir ve çocuğu savcılığa sevk eder. İfade sırasında çocuğun yanında zorunlu olarak bir avukatın bulunması şarttır. Ayrıca çocuğun psikolojik durumunu gözlemlemek amacıyla bir sosyal çalışma görevlisinin de hazır bulunması gerekebilir. “Dört Telefon Kuralı” olarak bilinen uygulama gereği çocuk yakalandığında savcıya, baroya, aileye ve sosyal hizmetlere haber verilmesi zorunludur.
Dijital Materyallere El Konulması ve İmaj Alma İşlemi
Bilişim suçlarının en önemli delili dijital materyallerdir. Polis eve gelip bilgisayar, tablet veya cep telefonuna el koyduğunda, CMK 134. madde gereğince cihazların bir kopyasının (imajının) alınması gerekir. Orijinal cihaz üzerinde inceleme yapılması veri bütünlüğünü bozabileceği için hukuka aykırı olabilir. Alınan imajın bir kopyasının da şüpheliye veya vekiline verilmesi talep edilebilir. Delillerin hukuka uygun toplanıp toplanmadığı, ileride verilecek 18 yaş altı bilişim suçu cezası hükmünü doğrudan etkileyecektir.
Bilişim Suçlarında Hapis Cezası ve Seçenek Yaptırımlar
Çocuk adalet sisteminin nihai amacı hapis cezası değil, çocuğun eğitilmesidir. Bu nedenle hapis cezasına alternatif yöntemler önceliklidir.
Hapis Cezasının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Zorunluluğu
TCK Madde 50/3 uyarınca, suç tarihinde 18 yaşını doldurmamış çocuklar hakkında verilen kısa süreli hapis cezalarının (1 yıl ve altı) seçenek yaptırımlara çevrilmesi zorunludur. Hakim bu konuda takdir yetkisine sahip değildir, kanun emredici hüküm koymuştur. Bu seçenek yaptırımlar adli para cezası olabileceği gibi, kamuya yararlı bir işte çalışma veya belirli yerlere gitmekten yasaklanma şeklinde de olabilir. Dolayısıyla alt sınırı düşük bir bilişim suçunda çocuğun hapse girmesi yasal olarak engellenmiştir.
Çocuklarda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), çocuğun sicilinin temiz kalması için en önemli mekanizmadır. Eğer çocuk daha önce kasıtlı bir suç işlememişse ve verilen ceza 2 yılın altındaysa mahkeme HAGB kararı verebilir. Yetişkinlerde 5 yıl olan denetim süresi, çocuklar için yapılan yasal düzenlemelerle 3 yıla indirilmiştir. Çocuk bu 3 yıllık süre zarfında kasıtlı bir suç işlemezse dava hiç açılmamış gibi düşer ve adli sicil kaydı oluşmaz. Bu durum, 18 yaş altı bilişim suçu cezası alan bir gencin gelecekte memur olabilmesinin önünü açar.
Ailelerin Tazminat Sorumluluğu ve Hukuki Korunma Yolları
Ceza davası sürecinin yanı sıra, mağdur tarafın maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı da bulunmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun 369. maddesi “Ev Başkanı Sorumluluğu”nu düzenler. Buna göre ebeveynler, velayetleri altındaki küçüğün haksız fiillerinden dolayı üçüncü kişilere verdiği zararlardan sorumludur. Örneğin, çocuğunuz bir bankanın sistemine zarar verdiyse veya bir oyun sitesini dolandırdıysa, oluşan maddi zarar ebeveynlerden talep edilebilir. Ebeveynlerin bu sorumluluktan kurtulabilmesi için çocuğu gözetim altında tuttuklarını ve gerekli özeni gösterdiklerini ispatlamaları gerekir ki pratikte bu ispat oldukça zordur. Bu nedenle ceza davası devam ederken tazminat riskinin de profesyonelce yönetilmesi gerekir.
18 Yaş Altı Bilişim Suçu Cezası Sicilden Ne Zaman Silinir
Ailelerin en büyük korkusu çocuklarının geleceğinin kararmasıdır. Ancak çocukların adli sicil kayıtları (sabıka kaydı) yetişkinlerinkinden farklı bir rejime tabidir. Öncelikle 15 yaşından küçük çocukların adli sicil kayıtları e-Devlet sistemi üzerinden sorgulanamaz, bu kayıtlar sadece yetkili makamlarca görülebilir. Adli Sicil Kanunu’na göre, 18 yaş altı bilişim suçu cezası alan bir çocuğun kaydı, cezanın infazı tamamlandıktan sonra silinebilir. Ayrıca bu suçlar nedeniyle oluşan kayıtlar, çocuğun ileride devlet memuru olmasına veya askerlik gibi görevlere girmesine engel teşkil etmeyecek şekilde düzenlenmiştir. Arşiv kayıtlarının silinmesi için belirli sürelerin geçmesi ve mahkemeye başvuru yapılması gerekebilir.
Sonuç ve Hukuki Değerlendirme
Çocukların karıştığı bilişim suçları, hem teknik bilişim bilgisini hem de çocuk hukukunun hassas prosedürlerini gerektiren kompleks vakalardır. Sürecin en başından, yani eve polisin geldiği veya ifadeye çağrıldığınız andan itibaren yapılacak her işlem hayati önem taşır. Yanlış verilen bir ifade, kabul edilen bir teknik rapor veya kaçırılan bir itiraz süresi, çocuğun eğitim hayatını ve geleceğini telafisi imkansız şekilde etkileyebilir. 18 yaş altı bilişim suçu cezası soruşturmalarında amacımız, çocuğun ceza almasından ziyade, yasaların tanıdığı indirim ve erteleme haklarından maksimum düzeyde faydalanarak sürecin en az hasarla atlatılmasını sağlamaktır.
Bu zorlu süreçte çocuğunuzun haklarını korumak, teknik delilleri analiz etmek ve tazminat risklerini minimize etmek için mutlaka uzman desteği almalısınız. Bilişim hukuku ve çocuk yargılamasında deneyimli bir Avukat İstanbul bölgesinde size en doğru stratejiyi sunacaktır. Unutmayın, iyi bir hukuki savunma sadece bugünü değil, çocuğunuzun tüm geleceğini kurtarabilir. Profesyonel hukuki destek için alanında uzman bir Avukat İstanbul ofisi ile iletişime geçmekte geç kalmayın.
Sık Sorulan Sorular
Çocuğum 13 yaşında, arkadaşının oyun hesabını çaldı, hapse girer mi?
13 yaşındaki çocuklar 12-15 yaş grubuna girer. Öncelikle fiilin anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğine bakılır. Algılama yeteneği varsa ceza yarı oranında indirilir. Ayrıca 15 yaşından küçüklerin işlediği ve üst sınırı 5 yılı geçmeyen suçlarda tutuklama yasağı vardır. Verilen ceza hapis olsa bile seçenek yaptırımlara çevrilmek zorundadır. Dolayısıyla hapse girme ihtimali çok düşüktür ancak adli süreç titizlikle takip edilmelidir.
Çocuğumun siciline işleyen suçlar ileride memur olmasına engel olur mu?
Adli Sicil Kanunu ve Devlet Memurları Kanunu’na göre, yüz kızartıcı suçlar hariç olmak üzere, çocukken işlenen suçlar memuriyete mutlak engel teşkil etmez. Ayrıca çocukların adli sicil kayıtları gizlidir ve güvenlik soruşturmalarında ilgili kurumlara verilmemesi esastır. HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) kararı alınırsa, bu karar zaten sabıka kaydında görünmez ve memuriyete engel değildir.
Discord panel kullanan çocuğum için evimize polis geldi, ne yapmalıyız?
Öncelikle sakin olun ve çocuğunuzun polise ifade vermesine izin vermeyin. Çocukların ifadesini sadece Cumhuriyet Savcısı alabilir. Evdeki bilgisayar ve telefonlara el konuluyorsa, cihazların imajının (kopyasının) alındığından emin olun. Bu teknik süreçlerde hak kaybı yaşamamak için derhal bir avukata başvurun.
Çocuğumun yaptığı internet alışverişinden dolayı tazminat ödemek zorunda mıyız?
Evet, Türk Borçlar Kanunu gereği ev başkanı (ebeveyn), çocuğun verdiği zararlardan sorumludur. Ancak bankanın veya karşı tarafın da kusuru olup olmadığı (örneğin 3D güvenlik önleminin olmaması) araştırılmalıdır. Kusur oranına göre tazminat miktarı düşebilir veya tamamen ortadan kalkabilir.
Bilişim suçlarında uzlaşma mümkün müdür?
Bilişim suçlarının bazıları şikayete bağlıdır ve uzlaşma kapsamındadır. Örneğin basit nitelikli sisteme girme suçu veya hakaret gibi suçlarda mağdur ile uzlaşarak dava açılmadan dosyanın kapanması sağlanabilir. Uzlaşma, çocuğun ceza almasını engellemek için en etkili yollardan biridir.
