Değer artış payı alacağı, Türk Medeni Kanunu’nun 227. maddesinde düzenlenen ve eşlerin evlilik süresince birbirlerinin malvarlıklarına yaptıkları katkıların karşılığını talep edebilmelerini sağlayan bir hukuki mekanizmadır. Bu alacak türü, özellikle evlilik birliği sona erdiğinde ve mal rejiminin tasfiyesi sırasında ortaya çıkar.
Bu düzenlemenin temel amacı, eşlerin evlilik birliği süresince ekonomik anlamda ortak bir yaşam kurma çabalarının karşılıksız kalmamasını sağlamaktır. Örneğin, bir eşin diğer eşin kişisel malvarlığına katkıda bulunarak onun değerini artırması veya iyileştirme yapması durumunda, bu katkılar göz önünde bulundurulmalı ve hakkaniyet ölçüsünde bir paylaşım yapılmalıdır.
Değer artış payı alacağı, sadece katkı yapılan malın değerindeki artışı kapsar; dolayısıyla katkının malın değerinde bir değişim yaratmamış olması durumunda bu alacak doğmaz. Bununla birlikte, katkının niteliği ve ispatı, bu tür davalarda en önemli konular arasında yer alır.
Değer Artış Payı Alacağının Hukuki Dayanağı
Değer artış payı alacağının temel hukuki dayanağı Türk Medeni Kanunu’nun 227. maddesidir. Bu madde, eşlerin mal rejiminin sona ermesiyle birlikte, diğer eşin malvarlığına yaptığı katkı oranında bir hak talep edebileceğini hüküm altına almıştır.
TMK 227. Madde’nin Kapsamı ve Hedefi
Kanun koyucu, bu madde ile eşlerin ekonomik faaliyetlerini ve katkılarını adil bir şekilde değerlendirmeyi hedeflemiştir. Örneğin, evlilik süresince bir eşin maaşından yaptığı düzenli ödemelerle diğer eşin ev kredisine katkı sağlaması gibi durumlar, bu düzenleme kapsamında ele alınır. Ayrıca, TMK 227. madde sadece parasal katkıları değil, aynı zamanda malın iyileştirilmesi, korunması veya değerinin artırılmasına yönelik emek harcamalarını da kapsar. Örneğin, bir eşin diğerine ait bir tarlayı imar haline getirmesi, arsasına bina inşa etmesi gibi durumlar da bu maddenin kapsamına dahildir.
Değer Artış Payı Alacağının Doğması İçin Gerekli Şartlar
Değer artış payı alacağının talep edilebilmesi için belirli koşulların bir arada bulunması gerekir. Bu şartlar, hem yasal düzenlemelere hem de mahkeme içtihatlarına dayalı olarak şekillenmiştir.
1. Katkının Belirli Bir Malvarlığına Yapılması
Değer artış payı alacağı, bir eşin diğer eşin belirli bir malına yaptığı katkılara dayanır. Bu katkının genel değil, somut bir mal ile doğrudan ilişkili olması gerekir. Örneğin, ortak yaşam giderlerine veya çocukların masraflarına yapılan harcamalar bu kapsamda değerlendirilemez. Ancak bir eşin diğerine ait bir evin kredi ödemelerine katkıda bulunması veya tapu masraflarını karşılaması değer artış payı alacağına konu olabilir.
Belirli malvarlığına yapılan katkının mutlaka belgeyle kanıtlanabilir olması gerekir. Örneğin, bir arsanın satın alınmasında eşin ödediği peşinat ya da kredi ödemelerine katkı sağlandığını gösteren banka dekontları, değer artış payı alacağı talebinde etkili delil olacaktır.
2. Katkının Malın Edinilmesine, Korunmasına veya İyileştirilmesine Yönelik Olması
Değer artış payı alacağına konu olabilmesi için yapılan katkının malın edinilmesi, korunması ya da iyileştirilmesi amacıyla yapılmış olması gerekir. Katkının bu üç kategoriden birine girmesi durumunda, eşin hakkı doğar.
a) Edinme Amaçlı Katkılar
Malın satın alınması veya ilk edinimi sırasında yapılan katkılar bu kapsamda değerlendirilir. Örneğin:
- Eşin kişisel malı olan bir evin alımı sırasında ödenen kredi taksitlerine yapılan katkı.
- Bir otomobilin satın alınmasında sağlanan nakit destek.
- Tapu masrafları ve alım vergilerinin karşılanması.
Bu tür katkılar, malın mülkiyetinin kazanılmasına doğrudan etkide bulunduğu için değer artış payı alacağına dahildir.
b) Koruma Amaçlı Katkılar
Malın mevcut değerinin korunması için yapılan harcamalar bu kategoriye girer. Örneğin:
- Akan çatının onarılması.
- Binanın düzenli bakım masraflarının karşılanması.
- Alarm sistemi kurulması veya bahçe duvarlarının inşa edilmesi.
Bu tür katkılar, malın değer kaybını önlediği ve uzun vadede değerini koruduğu için önem taşır.
c) İyileştirme Amaçlı Katkılar
Bir eşin diğer eşin malına yaptığı iyileştirmeler, değer artış payı alacağı kapsamında özel bir yer tutar. Bu tür katkılar, malın değerini artırır veya kullanım özelliklerini iyileştirir. Örnekler:
- Konuta kalorifer tesisatı eklenmesi.
- Arsaya bina yapılması veya inşaat malzemelerinin sağlanması.
- Tarlanın imar işlemleri için yapılan harcamalar.
İyileştirme amaçlı yapılan masraflar, malın piyasa değerinde somut bir artış sağladığı için değer artış payı alacağı talebinde etkili bir delil olarak kullanılabilir.
3. Katkının Belgelerle İspat Edilebilir Olması
Mahkeme sürecinde değer artış payı alacağının kabul edilmesi için katkının somut delillerle ispatlanması zorunludur. Delil olarak sunulabilecek belgeler şunlardır:
- Banka dekontları veya ödeme makbuzları.
- Tapu kayıtları ve masraf faturaları.
- Tanık ifadeleri (sınırlı olarak kabul görür).
Bu tür belgelerin eksikliği durumunda mahkeme, yapılan katkının ispatlanamadığına kanaat getirebilir ve talebi reddedebilir.
Değer Artış Payı Alacağı Nedir Sonuç
Değer artış payı alacağı, eşler arasındaki ekonomik katkıların adil şekilde değerlendirilmesini sağlayan önemli bir hukuki mekanizmadır. Ancak bu alacağın talep edilebilmesi için katkının nitelikli ve somut bir malvarlığı ile ilişkilendirilmesi, ayrıca hukuken geçerli belgelerle ispat edilmesi gerekir. Hukuki sürecin uzman bir avukat eşliğinde yürütülmesi, olası hak kayıplarını önlemek açısından kritik önem taşır. Çelik & Baştürk Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak, Değer Artış Payı Alacağı konusunda destek sunuyoruz. Av. Tolga ÇELİK ve Av. M. Nur BAŞTÜRK olarak müvekkillerimizin her aşamada yanındayız.
Değer Artış Payı Alacağı Nedir Sık Sorulan Sorular
Katkının ispat edilememesi durumunda ne olur?
İspat edilemeyen katkılar değer artış payı alacağı kapsamında değerlendirilemez ve mahkeme talebi reddeder.
Üçüncü kişilere yapılan katkılar değer artış payı alacağına konu olur mu?
Hayır. Bu tür katkılar, Türk Medeni Kanunu yerine Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde değerlendirilebilir.
Eşlerin kişisel mallarına yapılan harcamalar nasıl değerlendirilir?
Eğer kişisel mallar, ivazlı bir şekilde edinilmişse ve katkı bu edinime yönelik yapılmışsa değer artış payı alacağına konu olabilir.
